Tony Freeth is a member of the University College London Anti-kythera Research Team. A mathematician and an award-winning filmmaker, Freeth has conducted research on the Antikythera mechanism and promoted it through films and presentations since 2000. Credit: Nick Higgins
In 1900 diver Elias Stadiatis, clad in a copper and brass helmet and a heavy canvas suit, emerged from the sea shaking in fear and mumbling about a “heap of dead naked people.” He was among a group of Greek divers from the Eastern Mediterranean island of Symi who were searching for natural sponges. They had sheltered from a violent storm near the tiny island of Antikythera, between Crete and mainland Greece. When the storm subsided, they dived for sponges and chanced on a shipwreck full of Greek treasures—the most significant wreck from the ancient world to have been found up to that point. The “dead naked people” were marble sculptures scattered on the seafloor, along with many other artifacts. Soon after, their discovery prompted the first major underwater archaeological dig in history.
One object recovered from the site, a lump the size of a large dictionary, initially escaped notice amid more exciting finds. Months later, however, at the National Archaeological Museum in Athens, the lump broke apart, revealing bronze precision gearwheels the size of coins. According to historical knowledge at the time, gears like these should not have appeared in ancient Greece, or anywhere else in the world, until many centuries after the shipwreck. The find generated huge controversy.
The lump is known as the Antikythera mechanism, an extraordinary object that has befuddled historians and scientists for more than 120 years. Over the decades the original mass split into 82 fragments, leaving a fiendishly difficult jigsaw puzzle for researchers to put back together. The device appears to be a geared astronomical calculation machine of immense complexity. Today we have a reasonable grasp of some of its workings, but there are still unsolved mysteries. We know it is at least as old as the shipwreck it was found in, which has been dated to between 60 and 70 B.C.E., but other evidence suggests it may have been made around 200 B.C.E.
In March 2021 my group at University College London, known as the UCL Antikythera Research Team, published a new analysis of the machine. The team includes me (a mathematician and filmmaker); Adam Wojcik (a materials scientist); Lindsay MacDonald (an imaging scientist); Myrto Georgakopoulou (an archaeometallurgist); and two graduate students, David Higgon (a horologist) and Aris Dacanalis (a physicist). Our paper posits a new explanation for the gearing on the front of the mechanism, where the evidence had previously been unresolved. We now have an even better appreciation for the sophistication of the device—an understanding that challenges many of our preconceptions about the technological capabilities of the ancient Greeks.
Ancient Astronomy
We know the Greeks of that era were accomplished naked-eye astronomers. They viewed the night sky from a geocentric perspective—every night, as Earth turned on its axis, they saw the dome of stars rotating. The stars’ relative positions remained unchanged, so the Greeks called them the “fixed stars.” These early astronomers also saw bodies moving against the background of stars: the moon goes through a rotation against the stars every 27.3 days; the sun takes a year.
The other moving bodies are the planets, named “wanderers” by the Greeks because of their erratic motions. They were the deepest problem for astronomy at the time. Scientists wondered what they were and noticed that sometimes the wanderers move in the same direction as the sun—in “prograde” motion—then come to a stop and reverse direction to move in “retrograde.” After a while they reach another stationary point and resume prograde motion again. These rotations are called the synodic cycles of the planets—their cycles relative to the sun. The seemingly strange reversals happen because, as we know now, the planets orbit the sun—not, as the ancient Greeks believed, Earth.
In modern terms, all the moving astronomical bodies have orbits close to the plane of Earth’s motion around the sun—the so-called ecliptic—meaning that they all follow much the same path through the stars. Predicting the positions of the planets along the ecliptic was very difficult for early astronomers. This task, it turns out, was one of the primary functions of the Antikythera mechanism. Another function was to track the positions of the sun and moon, which also have variable motions against the stars.
Credit: Tony FreethCredit: Tony Freeth and Jen Christiansen (graphic), UCL Antikythera Research Team (model)
Much of the mechanism’s design relies on wisdom from earlier Middle Eastern scientists. Astronomy in particular went through a transformation during the first millennium B.C.E. in Babylon and Uruk (both in modern-day Iraq). The Babylonians recorded the daily positions of the astronomical bodies on clay tablets, which revealed that the sun, moon and planets moved in repeating cycles—a fact that was critical for making predictions. The moon, for instance, goes through 254 cycles against the backdrop of the stars every 19 years—an example of a so-called period relation. The Antikythera mechanism’s design uses several of the Babylonian period relations.
One of the central researchers in the early years of Antikythera research was German philologist Albert Rehm, the first person to understand the mechanism as a calculating machine. Between 1905 and 1906 he made crucial discoveries that he recorded in his unpublished research notes. He found, for instance, the number 19 inscribed on one of the surviving Antikythera fragments. This figure was a reference to the 19-year period relation of the moon known as the Metonic cycle, named after Greek astronomer Meton but discovered much earlier by the Babylonians. On the same fragment, Rehm found the numbers 76, a Greek refinement of the 19-year cycle, and 223, for the number of lunar months in a Babylonian eclipse-prediction cycle called the saros cycle. These repeating astronomical cycles were the driving force behind Babylonian predictive astronomy.
The second key figure in the history of Antikythera research was British physicist turned historian of science Derek J. de Solla Price. In 1974, after 20 years of research, he published an important paper, “Gears from the Greeks.” It referred to remarkable quotations by Roman lawyer, orator and politician Cicero (106–43 B.C.E.). One of these described a machine made by mathematician and inventor Archimedes (circa 287–212 B.C.E.) “on which were delineated the motions of the sun and moon and of those five stars which are called wanderers … (the five planets) … Archimedes … had thought out a way to represent accurately by a single device for turning the globe those various and divergent movements with their different rates of speed.” This machine sounds just like the Antikythera mechanism. The passage suggests that Archimedes, although he lived before we believe the device was built, might have founded the tradition that led to the Antikythera mechanism. It may well be that the Antikythera mechanism was based on a design by Archimedes.
Fiendishly Complex
For decades researchers were stuck trying to decipher the workings of the device by looking at the surface of its disintegrating fragments. In the early 1970s they finally got to peek inside. Price worked with Greek radiologist Charalambos Karakalos to obtain x-ray scans of the fragments. To their astonishment, the researchers found 30 distinct gears: 27 in the largest fragment and one each in three others. Karakalos, with his wife, Emily, was able to estimate the tooth counts of the gearwheels for the first time, a critical step in understanding what the mechanism calculated. The machine was looking more complicated than anyone had conceived.
The x-ray scans were two-dimensional, meaning that the structure of the gearing appeared flattened, and they revealed only partial pictures of most of the gears. Scientists could only infer the number of teeth on many of the gears. Despite these shortcomings, Price identified a gear train—a set of linked gears—that calculated the average position of the moon on any specific date by using its period relation of 254 sidereal rotations in 19 years. Driven by a prominent feature on the front of the mechanism called the main drive wheel, this gear train starts with a 38-tooth gear (two times 19, as a gear with just 19 teeth would be a bit too small). This 38-tooth gear drives (via some other gears) a 127-tooth gear (half of 254; the full number would require too large a gear).
It seems that the device could be used to predict the positions of the sun, moon and planets on any specific day in the past or future. The maker of the machine would have had to calibrate it with the known positions of these bodies. A user could then simply turn a crank to the desired time frame to see astronomical predictions. The mechanism displayed positions, for instance, on a “zodiac dial” on the front of the mechanism, where the ecliptic was divided into a dozen 30-degree sections representing the constellations of the zodiac. Based on the x-ray data, Price developed a complete model of all the gearing on the device.
Price’s model was my introduction to the Antikythera mechanism. My first paper, in fact, “Challenging the Classic Research,” was a comprehensive demolition of most of Price’s proposed gearing structure for the machine. Nevertheless, Price correctly determined the relative positions of the major fragments and defined the overall architecture of the machine, with date and zodiac dials at the front and two large dial systems at the back. Price’s achievements were a significant step in decoding the Antikythera mystery.
A third key figure in the history of Antikythera research is Michael Wright, a former curator of mechanical engineering at London’s Science Museum. In collaboration with Australian professor of computer science Alan G. Bromley, Wright carried out a second x-ray study of the mechanism in 1990 using an early 3-D x-ray technique called linear tomography. Bromley died before this work bore fruit, but Wright was persistent, making important advances, for example, in identifying the crucial tooth counts of the gears and in understanding the upper dial on the back of the device.
The Antikythera mechanism, with its precision gears bearing teeth about a millimeter long, is completely unlike anything else from the ancient world.
In 2000 I proposed the third x-ray study, which was carried out in 2005 by a team of academics from England and Greece in collaboration with the National Archaeological Museum in Athens. X-Tek Systems (now owned by Nikon) developed a prototype x-ray machine to take high-resolution 3-D x-ray images using microfocus x-ray computed tomography (x-ray CT). Hewlett-Packard used a brilliant digital imaging technique called polynomial texture mapping for enhancing surface details.
The new data surprised us. The first major breakthrough was my discovery that the mechanism predicted eclipses in addition to the motions of the astronomical bodies. This finding was connected to the inscription Rehm had found that mentioned the 223-month saros eclipse cycle. The new x-rays revealed a large, 223-tooth gear at the rear of the mechanism that turns a pointer around a dial that spirals out, making four turns in total that are divided into 223 sections, for 223 months. Named after the customary name of the Babylonian eclipse cycle, the saros dial predicts which months will feature eclipses, along with characteristics of each eclipse as described by inscriptions in the mechanism. The finding revealed an impressive new feature of the device, but it left a massive problem: a group of four gears lying within the circumference of the large gear that appeared to have no function.
It took months to understand these gears. When I did, the results were astonishing. These gears turned out to calculate the variable motion of the moon in a very beautiful way. In modern terms, the moon has variable motion because it has an elliptical orbit: when it is farther from Earth, it moves more slowly against the stars; when it is closer, it moves more quickly. The moon’s orbit, however, is not fixed in space: the whole orbit rotates in a period of just under nine years. The ancient Greeks did not know about elliptical orbits, but they explained the moon’s subtle motion by combining two circular motions in what is called an epicyclic theory.
I figured out how the mechanism calculated the epicyclic theory by building on a remarkable observation by Wright. He had studied two of the four mysterious gears at the back of the mechanism. He saw that one of them has a pin on its face that engages with a slot on the other gear. It might seem to be a useless arrangement because the gears will surely just turn together at the same rate. But Wright noticed that the gears turn on different axes separated by just over a millimeter, meaning that the system generates variable motion. All these details appear in the x-ray CT scan. The axes of the gears are not fixed—they are mounted epicyclically on the large 223-tooth gear.
Wright discarded the idea that these gears calculated the moon’s variable motion because in his model, the 223-tooth gear turned much too fast for it to make sense. But in my model, the 223-tooth gear rotates very slowly to turn the pointer for the saros dial. Calculating the epicyclic theory of the moon with epicyclic pin-and-slot gears in this subtle and indirect way was an extraordinary conception by the ancient Greeks. This ingenuity reinforces the idea that the machine was designed by Archimedes. This research on the back dials and gearing completed our understanding of the back of the mechanism, reconciling all the evidence to date. My colleagues and I published our findings in 2006 in Nature. The other side of the device, however, was still very much a mystery.
The most prominent feature of the front of the largest fragment is the main drive wheel, which was designed to rotate once a year. It is not a flat disc like most of the other gears; this one has four spokes and is covered in puzzling features. The spokes show evidence that they held bearings: there are circular holes in them for turning axles. The outer edge of the gear contains a ring of pillars—little fingers that stick up perpendicularly, with shoulders and pierced ends that were clearly intended to carry plates. Four short pillars held a rectangular plate, and four long pillars held a circular plate.
Following Price, Wright proposed that an extensive epicyclic system—the two-circles idea the Greeks used to explain the odd reversing motions of the planets—had been mounted on the main drive wheel. Wright even constructed an actual model gearing system in brass to show how it worked. In 2002 he published a groundbreaking planetarium model for the Antikythera mechanism that displayed all five planets known in the ancient world. (The discovery of Uranus and Neptune in the 18th and 19th centuries, respectively, required the advent of telescopes.) Wright showed that the epicyclic theories could be translated into epicyclic gear trains with pin-and-slot mechanisms to display the planets’ variable motions.
When I first saw Wright’s model, I was shocked by its mechanical complexity. It even featured eight coaxial outputs—tubes all centered on a single axis—that brought information to the front display of the device. Was it really plausible that the ancient Greeks could build such an advanced system? I now believe that Wright’s conception of coaxial outputs must be correct, but his gearing system does not match the economy and ingenuity of the known gear trains. The challenge our UCL team faced was to reconcile Wright’s coaxial outputs with what we knew about the rest of the device.
One crucial clue came from the 2005 x-ray CT study. In addition to showing the gears in three dimensions, these scans made an unexpected revelation—thousands of new text characters hidden inside the fragments and unread for more than 2,000 years. In his research notes from 1905 to 1906, Rehm proposed that the positions of the sun and planets were displayed in a concentric system of rings. The mechanism originally had two covers—front and back—that protected the displays and included extensive inscriptions. The back-cover inscription, revealed in the 2005 scans, was a user manual for the device. In 2016 Alexander Jones, a professor of the history of astronomy at New York University, discovered definitive evidence for Rehm’s idea within this inscription: a detailed description of how the sun and planets were displayed in rings, with marker beads to show their positions.
Any model for the workings of the mechanism should match this description—an explanation literally inscribed onto the back cover of the device describing how the sun and planets were displayed. Yet previous models had failed to incorporate this ring system because of a technical problem that we could not solve. Wright had discovered that the device used a semisilvered ball to show the phase of the moon, which it calculated mechanically by subtracting an input for the sun from an input for the moon. But such a process appeared to be incompatible with a ring system for displaying the planets because the outputs for Mercury and Venus prevented the moon-phase device from accessing the input from the sun gear system. In 2018 Higgon, one of the graduate students on our UCL team, came up with a surprisingly simple idea that neatly fixed this technical problem and explained a mysterious pierced block on one of the spokes of the main drive wheel. This block could transmit the “mean sun” rotation (as opposed to the variable “true sun” rotation) directly to the moon-phase device. This setup enabled a ring system for the front of the Antikythera mechanism that fully reflected the description in the back-cover inscription.
In trying to decipher the front of the device, it was imperative to identify the planetary cycles built into the mechanism because they define how the gear trains calculated planetary positions. Earlier research assumed that they would be based on the planetary period relations derived by the Babylonians. But in 2016 Jones made a discovery that forced us to discard that assumption.
The x-ray CT of the front-cover inscription shows it is divided into sections for each of the five planets. In the Venus section, Jones found the number 462; in the Saturn section, he found the number 442. These numbers were astonishing. No previous research had suggested that ancient astronomers knew them. In fact, they represent more accurate period relations than the ones found by the Babylonians. It seems that the makers of the Antikythera device discovered their own improved period relations for two of the planets: 289 synodic cycles in 462 years for Venus and 427 synodic cycles in 442 years for Saturn.
Jones never figured out how the ancient Greeks derived both these periods. We set out to try ourselves. Dacanalis, our other UCL graduate student, assembled a comprehensive list of the planetary period relations and their estimated errors from Babylonian astronomy. Could combinations of these earlier relations be the key to the more accurate Antikythera period relations? Eventually we found a process, developed by philosopher Parmenides of Elea (sixth to fifth century B.C.E.) and reported by Plato (fifth to fourth century B.C.E.), for combining known period relations to get better ones.
We proposed that any method the Antikythera creators used would have required three criteria: accuracy, factorizability and economy. The method must be accurate to match the known period relations for Venus and Saturn, and it must be factorizable so the planets could be calculated with gears small enough to fit into the mechanism. To make the system economical, different planets could share gears if their period relations shared prime factors, reducing the number of gears needed. Such economy is a key feature of the surviving gear trains. Based on these criteria, our team derived the periods 462 and 442 using the idea from Parmenides and employed the same methods to discover the missing periods for the other planets where the inscriptions were lost or damaged.
Armed with the period relations for the planets, we could now understand how to fit the gear trains for the planets into the tight spaces available. For Mercury and Venus, we theorized economical five-gear mechanisms with pin-and-slot devices, similar to Wright’s mechanisms for these planets. We found strong supporting evidence for our reconstruction in one four-centimeter-diameter fragment. Inside this piece, the x-ray CT shows a disk attached to a 63-tooth gear, which turns in a d-shaped plate. The number 63 shares the prime factors 3 and 7 with 462 (the Venus period). A gear train using the 63-tooth gear could be designed to match a bearing on one of the spokes of the main drive wheel. A similar design for Mercury matches the features on the opposite spoke. These observations gave us great confidence that we were on the right track for Mercury and Venus.
For the other known planets—Mars, Jupiter and Saturn—our team conceived of very compact systems to fit the available space. These designs were a radical departure from Wright’s systems for these planets. Working independently, Christián C. Carman of the National University of Quilmes in Argentina and I had shown that the subtle indirect gearing system for the variable motion of the moon could be adapted for these planets. Our UCL team proved that these gearing systems could be extended to incorporate the new period relations for the planets. This system allowed the Antikythera makers to mount several gears on the same plate and design them to precisely match the period relations.
These economical seven-gear trains could intricately interleave between the plates on the pillars of the main drive wheel so that their outputs conformed to the customary cosmological order of the celestial bodies—moon, Mercury, Venus, sun, Mars, Jupiter and Saturn—that determines the layout of the ring system. The dimensions of the available spaces between the plates were exactly right to accommodate these systems, with some spare capacity and some evidence still unexplained.
We added a mechanism for the variable motion of the sun and an epicyclic mechanism for calculating the “nodes” of the moon—the points at which the moon’s orbit cuts through the plane of the ecliptic, making an eclipse possible. Eclipses happen only when the sun is close to one of these nodes during a full or new moon. Medieval and renaissance astronomers called a double-ended pointer for the nodes of the moon a “dragon hand.” The epicyclic gearing for this dragon hand also exactly explained a prominent bearing on one of the spokes that had previously appeared to have no function. We had finally explained all the features on the main drive wheel; we published our findings in March 2021 in Scientific Reports.
A Beautiful Conception
We now understood how the front display matched the description in the back-cover user’s manual, with the sun and planets shown by marker beads on concentric rings. The front cover also displayed the moon’s phase, position and age (the number of days from a new moon), and the dragon hand that showed eclipse years and seasons.
With the concentric rings for the planets, we realized that we could now make sense of the front-cover inscription as well. This writing is a formulaic list of the synodic events of each planet (such as its conjunctions with the sun and its stationary points) and the intervals in days between them. On the back plate, the eclipse inscriptions are indexed to markings on the saros dial. On the front plate, inscriptions about the risings and settings of stars are indexed to the zodiac dial. Our insight was that the inscriptions on the front could refer to index letters on the planetary rings: if the sun pointer is at one of these letters, then the corresponding inscription entry describes the number of days to the next synodic event. Because the left-hand side of the inscription, where we would expect these index letters to be, is missing, we cannot prove the hypothesis—but it is a compelling explanation.
The device is unique among discoveries from its time. It single-handedly rewrites our knowledge of the technology of the ancient Greeks. We knew they were highly capable—they built the Parthenon and the Lighthouse of Alexandria even earlier than the Antikythera mechanism. They had plumbing and used steam to operate equipment. But before the discovery of the Antikythera mechanism, ancient Greek gears were thought to be restricted to crude wheels in windmills and water mills. Aside from this discovery, the first precision-geared mechanism known is a relatively simple—yet impressive for the time—geared sundial and calendar of Byzantine origin dating to about C.E. 600. It was not until the 14th century that scientists created the first sophisticated astronomical clocks. The Antikythera mechanism, with its precision gears bearing teeth about a millimeter long, is completely unlike anything else from the ancient world.
Why did it take centuries for scientists to reinvent anything as sophisticated as the Antikythera device, and why haven’t archaeologists uncovered more such mechanisms? We have strong reasons to believe this object can’t have been the only model of its kind—there must have been precursors to its development. But bronze was a very valuable metal, and when an object like this stopped working, it probably would have been melted down for its materials. Shipwrecks may be the best prospects for finding more of them. As for why the technology was seemingly lost for so long before being redeveloped, who knows? There are many gaps in the historical record, and future discoveries may well surprise us.
With the Antikythera mechanism, we are clearly not at the end of our story. We believe our work is a significant advance, but there are still mysteries to be solved. The UCL Antikythera Research Team is not certain that our reconstruction is entirely correct because of the huge loss of evidence. It is very hard to match all of the surviving information. Regardless, we can now see more clearly than ever what a towering achievement this object represents.
«Τα χιλιάδες ερημονήσια του Αιγαίου δίνουν την ευκαιρία στο σημερινό ανθρωποειδές των μεγαλουπόλεων να συρθεί έξω από τον πρωτογονισμό της μεγάλης σπηλιάς, όπου ζει, και ξεπερνώντας τον τρόμο του να βρεθεί μόνος μες στη φύση και να ξαναγοητευτεί απ’ αυτήν. Και τριγυρίζοντας κι αποθαυμάζοντας το τοπίο χίλιες δυο σκέψεις αρχίζουν να σπινθηρίζουν στο μυαλό, ενώ οι επιθυμίες και τα απραγματοποίητα όνειρα ζητούν την πραγμάτωσή τους…
Κατά κάποιο τρόπο, όλα φαίνονται να συγκλίνουν στο ότι ο παράδεισος με κατοίκους την Εύα και τον Αδάμ σ΄ ένα τέτοιο ερημονήσι έλαβε χώρα. Γιατί εδώ ξεδιπλώνεται ο μη τόπος, η ουτοπία…
Εάν, λοιπόν, αποφασίσουν να ταξιδέψουν εδώ εκείνες οι γυναίκες που είναι φτιαγμένες από την πάστα της προσφοράς και της δοτικότητας, θα τις ακολουθήσουν και οι άντρες. Γιατί αυτές οι ακατοίκητες βραχονησίδες ανήκουν σε όλα τα περαστικά πλάσματα που θέλουν να ξαποστάσουν, να περιεργαστούν και να ανακαλύψουν, να καταλάβουν, να κατανοήσουν πώς ξεκινάει η ζωή, μιας και όλα συνηγορούν στο ότι αυτές οι ακατοίκητες νησίδες ανήκουν στα φυτά, στα μεταναστευτικά πουλιά και σε όσους ελεύθερους κι απάτριδες θελήσουν να τις κατοικήσουν για λίγο ή για πάντα…
Φραγκάκι Άνδρου, 2η εβδομάδα του lockdown λόγω πανδημίας
[Προοίμιο: ίσως θα ήταν καλύτερο αυτό το κείμενο να διαβαζόταν μετά από μία ακρόαση του “Άξιον Εστί” με την μαγική μουσική του Μ. Θεοδωράκη και την θεϊκή φωνή του Γρ. Μπιθικώτση. Δυστυχώς αυτό δε μπορεί να γίνει μέσα από έντυπες σελίδες. Όμως όλοι γνωρίζουμε, όλοι έχουμε ακούσει, συγκινηθεί και σιγοτραγουδήσει τα τραγούδια και τους στίχους του βραβευμένου με Νόμπελ ποιητή μας. Τούτο είναι κάτι που μας ενώνει. Ας προσπαθήσουμε όμως μέσα από τα επόμενα λόγια να δούμε τι ενώνει όλους εμάς που αντιμαχόμενοι την συνεχιζόμενη και ογκούμενη επέλαση της αιολικής ενέργειας κάτι υπερασπιζόμαστε και κάτι μας ενώνει στις τόσες διαφορετικές θέσεις, απόψεις και τρόπους μας]
Είκοσι χρόνια τώρα συμβαίνει κάτι που αλλάζει την μορφή της Ελλάδας. Στην αρχή σε περιορισμένο μέγεθος και έκταση. Με την πάροδο των χρόνων όμως η επίδραση του αυξήθηκε, πλάτυνε και πλέον βρίσκεται στα πρόθυρα μιας γιγάντωσης που θα είναι αδύνατο να αντιμετωπισθεί και ακόμη χειρότερα θα είναι αδύνατο να διορθωθεί ή να αναστραφεί στο μέλλον.
Τι είναι αυτό το κάτι; Είναι η ανάπτυξη των λεγόμενων ΑΠΕ και κυρίως μέχρι τώρα, για το μεγαλύτερο μέρος της χώρας μας, των λεγόμενων Αιολικών Πάρκων. Όχι ότι τα φωτοβολταϊκά δεν έχουν και αυτά αρκετά μεγάλη και αύξουσα διάδοση. Όμως η αλήθεια είναι ότι ακόμη η μεγάλη επίδραση έχει προκληθεί από την ανάπτυξη της Αιολικής Ενέργειας και την προοπτική περαιτέρω τερατώδους μεγέθυνσής της.
Γιατί τερατώδους μεγέθυνσης; Μα είναι απλό. Οι σχεδιασμοί που υπάρχουν, από τους μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους που δραστηριοποιούνται στο χώρο, καταλαμβάνουν κάθε βουνό, κάθε κορυφή, κάθε οροσειρά της χώρας. Και επίσης κάθε νησί (κυρίως του Αιγαίου, αλλά και του Ιονίου), κάθε ακατοίκητη νησίδα και πλέον ακόμη και τις ανοιχτές πελαγιαίες εκτάσεις. Πέριξ των προειρημένων μεγάλων ομίλων υπάρχει και μία πληθώρα σχετικά μικρών επιχειρηματιών που είτε επιθυμούν να κερδίσουν κάτι από τα διαφαινόμενα υπερκέρδη και ευκαιρίες ή απλά λειτουργούν ως προπέτασμα και εργαλεία των μεγάλων επιχειρήσεων.
Κόντρα σε αυτή την κατάσταση, που πλέον έχει κάνει παρελθόν τα γεωγραφικά και οικοσυστημικά χαρακτηριστικά αρκετών περιοχών της Ελλάδας, στο όνομα της λεγόμενης πράσινης ανάπτυξης, κόντρα λοιπόν σε αυτό, παρουσιάζονται σε όλη τη χώρα κάποιοι άνθρωποι, πολίτες, επιστήμονες, ενίοτε μικρά νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και κυριότερο όλων, κάποιοι απλοί άνθρωποι που λένε όχι σε αυτό που συμβαίνει, ζητούν, παρακαλούν, αγωνίζονται, μάχονται για να σταματήσει μέχρι εδώ.
Τα επιχειρήματα είναι πολλά: ενεργειακά, όπως το γεγονός ότι οι ΑΠΕ δεν έχουν σταθερή παραγωγή γιατί εξαρτώνται από αστάθμητους παράγοντες όπως ο άνεμος (ή αναλόγως για τα φ/β η ηλιοφάνεια), οικονομικά όπως τα ζητήματα κόστους και εξαγωγής κεφαλαίων αφού το σύνολο του ακριβού μηχανολογικού εξοπλισμού προέρχεται από εκπληκτικά ολιγάριθμες αλλοδαπές πολυεθνικές εταιρείες ή νομικά όπως το γεγονός ότι σχεδόν στην πλειοψηφία των δημιουργούμενων ενεργειακών έργων ΑΠΕ με την κατασκευή τους προσβάλλονται προστατευόμενες περιοχές όπως τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους ή αρχαιολογικής σημασίας πχ Μάνη ή Δελφοί ή περιοχές του πανευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000. Ας επισημανθεί ότι στη νομική επιχειρηματολογία τίθενται και ζητήματα κακής ή παράτυπης και παράνομης λειτουργίας της διοίκησης και προσχηματικής λειτουργίας των αρμόδιων φορέων (πχ δασαρχεία ή αυτοδιοικητικά όργανα). Ή ακόμη υποκριτικής χρήσης των προβλεπόμενων επιστημονικών εργαλείων πχ ΜΠΕ (που συνήθως είναι πανομοιότυπες ασχέτως περιοχής και βιοτικών χαρακτηριστικών τους).
Στον αντίλογο τίθεται και ένα ευρύ ζήτημα δημοκρατίας. Αφού τα έργα αυτά παρακάμπτουν πλήρως το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των τοπικών κοινωνιών, παρακάμπτουν την δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού του οικονομικού τους μέλλοντος και τους στερούν το να επιλέξουν μόνοι τους την πορεία του τόπου τους.
Μοιάζει δε όλοι να ξεχνούν ότι οι πολλά υποσχόμενες τεχνολογίες, πολλές φορές στην ιστορία των τελευταίων δύο αιώνων, παρουσιάσθηκαν ως το ευοίωνο μέλλον αλλά αργότερα έγιναν ο εφιάλτης από τον οποίο θέλαμε να ξεφύγουμε: Τα ορυκτά καύσιμα μας απήλλαξαν από την εργώδη προσπάθεια, τα αυτοκίνητα από την βρωμιά των δρόμων στις πόλεις μας, το τσιμέντο θεωρήθηκε το υλικό του μέλλοντος της αρχιτεκτονικής. Και τώρα “πνιγόμαστε από αέρια του θερμοκηπίου”, δηλητηριώδεις ρύπους και απάνθρωπες πόλεις. Γιατί η πράσινη ανάπτυξη να είναι η εξαίρεση από αυτή την πραγματικότητα1;
Όλα μα όλα τα προηγούμενα όμως παρακάμπτονται από τους αρμόδιους φορείς, την κεντρική κυβέρνηση και την Δικαιοσύνη. Με αξιωματικά επιχειρήματα περί αδήριτης ανάγκης αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, απολιγνιτοποίησης και οικονομικής ανάπτυξης φθάνουν στο σημείο να αδειοδοτούν σε ότι πιο εμβληματικό και όμορφο έχει τούτος ο τόπος: Τα Άγραφα και τους Δελφούς, τις βραχονησίδες του Αιγαίου και τα δάση της Ροδόπης, τη Μάνη και τα δρακόσπιτα της Όχης, το Ιόνιο, την Κρήτη, την Αστυπαλιά, το Θρακικό πέλαγος, τον κόλπο του μπαλκονιού του Αιγαίου, της Κύμης, εν τέλει παντού σε κάθε εσχατιά του τόπου. Όλα μα όλα θυσιάζονται στο βωμό αυτής της βιομηχανικής υπερανάπτυξης.
Όλα τα επιχειρήματα των αντιδρώντων απορρίπτονται θεωρούμενα ανεδαφικά, αστειότητες, αντιεπιστημονικά ενίοτε απλές ανοησίες ή ακόμη και προσκείμενα σε φασίζοντες πολιτικούς κλπ. Και σε τελική ανάλυση υποστηρίζουν ότι όλες οι αντιδράσεις συνοψίζονται σε δύο θέσεις: αφενός ότι απλά δεν τα θέλουν στο τόπο τους (κάνουν μονίμως αναφορά στο σύνδρομο NIMBY) και αφετέρου λένε το μόνο που μένει είναι το αισθητικό ζήτημα. Δηλαδή πολύ απλά, ότι οι ανεμογεννήτριες δεν αρέσουν και γιαυτό γίνεται όλη αυτή η κατά τ’ άλλα άνευ αξίας αντίδραση. Και με κάποια συγκατάβαση αφήνουν να εννοηθεί ότι αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα.
Ε λοιπόν ναι: Οι αντιδρώντες το λέμε ξεκάθαρα. Ναι δεν μας αρέσουν οι ανεμογεννήτριες και τα αιολικά πάρκα. Δεν μας αρέσουν γιατί χαλούν την ομορφιά του τόπου μας, χαλούν αυτό που οι γεωλογικοί αιώνες, η φύση και τα χέρια των προγόνων μας δημιούργησαν ψηφίδα-ψηφίδα στον μοναδικό αυτό τόπο. Ζήσαμε και άλλες καταστροφές και αλλοιώσεις: αστυφιλία, αποδάσωση,, παντελή έλλειψη χωροταξίας, μείωση των βιοτόπων και των περιοχών με φύση απρόσβλητη από τον άνθρωπο. Δεν μπορούμε να δεχτούμε και αυτή την καταστροφή, την μετατροπή των κορυφών βουνών και νησιών σε βιομηχανικές εκτάσεις.
Αν μας λέγατε ότι στα μέρη αυτά θέλετε να φτιάξετε μουσεία, σχολεία ή νοσοκομεία το ίδιο θα σας λέγαμε. Όχι, οι τόποι αυτοί πρέπει να μείνουν ως έχουν. Είναι πολύ μεγάλη η παρέμβαση και αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος στην χώρα μας και στην Ευρώπη γενικότερα, που δεν χωρά πλέον άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες με μεγάλη επίδραση στα σχετικώς παρθένα ή εκτός μεγάλης οικονομικής δραστηριότητας φυσικά ή οικιστικά τοπία. Η προστασία και διατήρηση περιοχών της Γης εκτός ανθρώπινης δραστηριότητας ή τέλος πάντων με μειωμένη την ανθρώπινη δραστηριότητα είναι conditio sine qua non για ένα βιώσιμο και αειφορικό μέλλον. Και μέσα στις τρέχουσες συνθήκες της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης απαραίτητο μέτρο πρόνοιας για λιγότερες πανδημίες στο μέλλον που κατά βάσιν προκαλούνται από την υπερβολική εισδοχή των ανθρώπινων δράσεων στα φυσικά περιβάλλοντα.
Η Ελλάδα, χώρα ορεινή και αρχιπελαγική, είναι πολλαπλώς ιδιαίτερη οικοσυστημικά και πολιτιστικά. Αυτό έρχεται μέσα από τα βάθη του χρόνου και είναι έγκλημα να το αλλάξουμε ανεπίστρεπτα μέσα σε 2-3 δεκαετίες. Ο κόσμος δεν φτιάχτηκε μόνο για εκμετάλλευση και ο μετανεωτερικός άνθρωπος και οι κρατούσες παγκοσμιοποιημένες πολιτιστικές αντιλήψεις δεν μπορούμε να αφήσουμε να καταστρέψουν την ιδιοπροσωπία του τόπου μας, την ταυτότητα του είναι μας. ΟΙ ξερολιθιές που διατρέχουν τις πλαγιές των νησιών μας, οι αναβαθμίδες του εγκαταλελειμμένου αγροτικού τοπίου, οι καθαρές γραμμές του υψιπετών ορέων και του ορίζοντα των θαλασσών μας θέλουμε και πρέπει να μείνουν έτσι.
Γιατί τον κόσμο δεν θα τον σώσει η ανάπτυξη, η τεχνολογία ή πολύ περισσότερο οι ΑΠΕ. Τον κόσμο θα τον σώσει η ομορφιά (Φ. Ντοστογιέφσκι, Ο Ηλίθιος). Και αυτή είναι η βαθιά κοινή πίστη όλων εμάς που υπερασπιζόμαστε τα βουνά, τα νησιά και τις θάλασσες της Ελλάδας.
*Δικηγόρος
Imperial College Clean Power Professional Certificate
Επιμ/θείς στο ΕΚΠΑ στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Περιβάλλον
**δημοσιευμένο στις ΣΕΛΙΔΕΣ πολιτισμού, στην Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 6/12/2020
1Οφείλω να επισημάνω ότι αυτές καθ΄ εαυτές οι διάφορες τεχνολογίες μπορεί να μην είναι από μόνες τους κακές ή εντελώς προβληματικές. Αυτό που τις μετατρέπει σε κάτι τέτοιο είναι η άπληστη και αντικοινωνική χρήση που κάνουμε.
Την ώρα που η τουρκική προκλητικότητα έχει φτάσει στο ζενίθ, αποτελώντας μία άμεση και μη αποκρυπτόμενη εχθρική και επεκτατική απειλή κατά της Ελλάδος (με την ανοχή του ΝΑΤΟ, τα ημίμετρα της ΕΕ και ανώδυνες δηλώσεις από πλευράς ΗΠΑ), είναι απαραίτητο να δώσουμε μερικές σύντομες και σαφείς απαντήσεις στους ανυπόστατους και αβάσιμους τουρκικούς ισχυρισμούς.
Το πράττω με την ιδιότητα ενός από τους ελάχιστους Έλληνες επιστήμονες, νομικούς και διεθνολόγους, με ειδίκευση στο Δίκαιο της Θάλασσας και ως συγγραφέας του πρώτου και μοναδικού (μέχρι σήμερα στην Ελλάδα και στην ελληνική γλώσσα), επιστημονικού συγγράμματος 600σελίδων (μονογραφίας) για το νομικό καθεστώς της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Σύγγραμμα που αποτέλεσε την διδακτορική διατριβή μου το 1998, η οποία εγκρίθηκε ομόφωνα με άριστα στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Υπενθυμίζω ότι η ΑΟΖ είναι πρωταρχικά νομικός θεσμός. Προήλθε από την πολυμερή, παγκόσμιας κλίμακας, νομοθετική και κωδικοποιητική συνδιάσκεψη του ΟΗΕ (1973-1982). Τα οικονομικά δικαιώματά της προβλέπονται και καθορίζονται λεπτομερώς στο Κεφάλαιο πέντε για την ΑΟΖ, της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (Montego Bay) και στο Κεφάλαιο έξι που αφορά την συναφή παλαιότερη έννοια της υφαλοκρηπίδας. Τα 13 από τα 21 άρθρα της ΑΟΖ αφορούν το καθεστώς των ζώντων φυσικών πόρων της Ζώνης (δηλαδή κυρίως, αλλά όχι μόνο, της αλιείας).
Το 1982 είχα αναλάβει ως θέμα της διδακτορικής μου διατριβής την ΑΟΖ και με θερινή παραμονή στην Ακαδημία Διεθνούς Δικαίου της Χάγης (Καλοκαίρι 1984 και 1986), είχα συλλέξει την αναδυόμενη τότε διεθνή βιβλιογραφία για το ζήτημα. Τον Δεκέμβριο του 1986, στο 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Διεθνούς Δικαίου – Διεθνών Σχέσεων, στη Θεσσαλονίκη, (με δημοσιευμένη στη συνέχεια εισήγησή μου), είχα υποστηρίξει πρώτος στην Ελλάδα, τότε και αργότερα σε πληθώρα άλλων Πανελλήνιων Επιστημονικών Συνεδρίων, την ανάγκη άμεσης ανακήρυξης και θέσπισης της ΑΟΖ από την Ελλάδα.
Τι είχα υποστηρίξει για την ΑΟΖ
Επιπλέον, υποστήριξα και την δραστική αναβάθμιση της θαλάσσιας δικαιοδοσίας της χώρας μας, η οποία παρέμενε μέχρι πρόσφατα η τελευταία παγκοσμίως παράκτια χώρα (149η) ως προς τα δικαιώματά της στις παρακείμενές της θάλασσες. Η πρότασή μου, το 1986, ήταν να οριοθετηθεί ΑΟΖ και όχι υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο με την Τουρκία. Αρχαιότεροι και έγκριτοι συνάδελφοί μου διεθνολόγοι, τότε είχαν αμφισβητήσει τη χρησιμότητα της ανακήρυξης ΑΟΖ από την Ελλάδα στο «στενό» γεωγραφικό περιβάλλον της Μεσογείου.
Είχαν υποστηρίξει ότι η ΑΟΖ αφορά κυρίως τις ακτές των κρατών στους μεγάλους ωκεανούς! Σήμερα τα περισσότερα μεσογειακά κράτη έχουν θεσπίσει ΑΟΖ ή έχουν δεδηλωμένη πρόθεση ότι θα το πράξουν και έχουν για την ώρα άλλες παρόμοιες θεματικές ζώνες (π.χ. αλιείας, περιβαλλοντικής προστασίας, κτλ). Το στέρεο επιχείρημά μου ήταν ότι η ΑΟΖ προσφέρει: Πρώτον, συνολική οικονομική κυριαρχία. Δεύτερον, με το κριτήριο της απόστασης με το οποίο προσδιορίζεται (200 ναυτικά μίλια από τις ακτές), παραγκωνίζει τα γεωμορφικά κριτήρια που προβάλλει η Τουρκία για την υφαλοκρηπίδα.
Επιπλέον, οδηγεί εύκολα στη χρήση της μεθόδου της μέσης γραμμής για την οριοθέτησή της με τα γειτονικά κράτη. Αυτό βέβαια στη συνέχεια υιοθετήθηκε πάγια και από τη διεθνή νομολογία. Όμως ακόμη και σήμερα η Τουρκία δεν παύει να μιλάει για την «φυσική προέκταση» του ηπειρωτικού εδάφους της για να αναιρέσει τα δικαιώματα θαλασσίων ζωνών των ελληνικών νησιών, (καλύπτοντας αυτόν τον ισχυρισμό της καταχρηστικά, με την έννοια της ευθυδικίας).
Να επισημάνω επίσης ότι το 1986, όταν εγώ υποστήριζα στην Θεσσαλονίκη την θέσπιση μιας ελληνικής ΑΟΖ, την ίδια χρονιά η Τουρκία εξήγγειλε την ΑΟΖ της στην Μαύρη Θάλασσα και την οριοθέτησε το 1988 με την τότε Σοβιετική Ένωση (μάλιστα χρησιμοποιώντας την αρχή της μέσης γραμμής που αρνείται στο Αιγαίο και γενικότερα)! Παρά ταύτα η Ελλάδα δεν άδραξε τότε την ευκαιρία για να κάνει κάτι αντίστοιχο, μερικώς ή συνολικώς, στις θάλασσές της…
Το χρονικό της τουρκικής επιθετικότητας
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να υπενθυμίσω σύντομα το χρονικό των κρίσιμων, παράνομων και επιθετικών κινήσεων της Τουρκίας στο χώρο της θαλάσσιας δικαιοδοσίας του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου:
1973: Μονομερείς και παράνομες έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο.
1976-1978: Άρνηση της δικαστικής επίλυσης της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
1987: Απαγόρευση της διεξαγωγής υποθαλάσσιων ερευνών για πετρέλαιο στα ανατολικά της Θάσου και σε ολόκληρο το Αιγαίο, πέραν των έξι ναυτικών μιλίων της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης.
1995: Απειλή πολέμου κατά της Ελλάδας (casus belli) για την ενδεχόμενη επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης, πέραν των έξι ναυτικών μιλίων στο Αιγαίο και σε άλλες θάλασσες τουρκικού ενδιαφέροντος.
1996: Διεκδίκηση των Ιμίων και δεκάδων ή και εκατοντάδων άλλων νησίδων και βραχονησίδων του Αιγαίου!
Η κλιμακούμενη αμφισβήτηση των θαλάσσιων οριοθετήσεων ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας (2003 με την Αίγυπτο, 2007 με τον Λίβανο και 2010 με το Ισραήλ).
2009: Υποκίνηση της προσπάθειας ακύρωσης της ελληνοαλβανικής συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών στο βόρειο Ιόνιο.
2011 μέχρι σήμερα: Σαφής διεκδίκηση με χάρτες, έρευνες και γεωτρήσεις, τμημάτων της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επίσης, παράνομη και καταχρηστική οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας και των Κατεχομένων της Βορείου Κύπρου.
Πλήρης άρνηση του δικαιώματος των νησιών, κατά το Δίκαιο της Θάλασσας, για ισότιμες θαλάσσιες ζώνες με τα ηπειρώτικα εδάφη και παράνομη διεκδίκηση τεράστιων περιοχών της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και της κυπριακής ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Νοέμβριος του 2019: Υπογραφή του εξωφρενικού και πλήρως παράνομου τουρκολιβυκού «συμφώνου» οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, με ταυτόχρονη προσπάθεια κατάργησης των νόμιμων θαλάσσιων δικαιωμάτων και ζωνών της Ελλάδας, από τη Ρόδο και το Καστελόριζο, μέχρι τα ανατολικά και νότια της Κρήτης.
Απέτυχαν οι διαπραγματεύσεις
Οι προσπάθειες εξεύρεσης κοινού εδάφους μέσω απευθείας διαπραγματεύσεων, διεθνών οργανισμών, διπλωματικής ή δικαστικής επίλυσης που έγιναν το 1975, το 1976-1978, το 1976-1981, το 1987-1988, το 1997, το 1999 και από το 2000 έως το 2019, δεν απέφεραν κανένα ορατό και χειροπιαστό αποτέλεσμα.
Το μόνο που κατάφεραν είναι να αποθρασύνουν τον τουρκικό θαλάσσιο και εναέριο επεκτατισμόκατά της Ελλάδας, με τελευταία προπαγανδιστική του έκφραση τη θεωρία περί «Γαλάζιας Πατρίδας». Δεν πρόκειται βέβαια για απλή απαίτηση περισσότερων θαλάσσιων δικαιωμάτων. Πρόκειται για διεκδίκηση ζωτικού χώρου (κατά το ναζιστικό lebensraum).
Επιπλέον, πρόκειται για σταδιακή αλλαγή συνόρων (πέρα από το θαλάσσιο και εναέριο χώρο) και στα νησιά του Αιγαίου, μέχρι και το Καστελλόριζο (με διαμοιρασμό του Αρχιπελάγους μας με τη λογική του 50%-50%, όπως επί 60 χρόνια ήδη επιχειρεί η Τουρκία να επιβάλει και στην Κυπριακή Δημοκρατία). Για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό το ζήτημα δεν αφορά μόνο την κατανομή θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά είναι ύψιστο θέμα ασφάλειας και επιβίωσης!
In the oceans, where distances can be long and visibility can be short, many animal species rely on sound to communicate, navigate, and monitor their surroundings. The haunting cries and clicks of whales are both beautiful and vital to their survival. Using «songs» cetaceans can communicate with one another across several hundred kilometers of ocean. Whale sonar allows the animals to find food, safely travel along irregular coastlines, and migrate to and from breeding and feeding grounds. Some whales uses bursts of loud noise to drive and confuse their prey.
These activities are becoming more and more difficult as manmade noise in the sea has increased dramatically. Ship traffic, oil and gas exploration, scientific research activities, and the use of military sonar and communications equipment have caused an increase in ambient marine noise of two orders of magnitude in the last 60 years.
Recent studies suggest that noise pollution can harm whales directly by damaging their hearing, and in extreme cases, causing internal bleeding and death. More commonly, it appears that excessive or prolonged noise can cause behavioral changes that interfere with the health and survival of the animals.
In this activity, you will consider one type of whale behavior that has been linked to manmade noise, stranding. When whales strand, or beach themselves, they often die. Death may be due to the factors that drove them ashore initially, or to exposure and dehydration and organ damage caused by the unsupported weight of their own bodies.
Instructions
A group of whales—mothers and their calves—is migrating along a coastline. Using sonar and song, they are keeping in touch with one another and away from shallow water. Their journey is uneventful, until human and natural activity causes underwater noise levels to rise.
Add noise to the marine environment by clicking on the boxes one by one, and observe how whale behavior is affected. Once you have seen the combined results of noise pollution on this group of whales, answer the questions that follow.
Describe how whale behavior changed in the simulation as noise levels increased. Speculate on why noise had these effects.
Not all whale strandings are driven by noise pollution. What natural causes might lead to strandings? How can scientists determine whether noise was the deciding factor?
The number of whale strandings worldwide seems to be increasing in recent years. Which of the sources of noise in the simulation do you think may be most responsible? Explain.
Some noises can cause migrating whales to strand themselves. How else might noise pollution affect whale behavior during migration?
How could man-made noise pollution be reduced or redistributed to minimize its effect on whales?
Critical Thinking
Climate researchers are using a technique called acoustic thermometry to track changes in ocean conditions due to global warming. Since the speed of sound in water varies with temperature, by transmitting and measuring low frequency sounds across ocean basins, scientists can monitor water temperature. But while this research may ultimately help protect ocean ecosystems, it may harm sound-sensitive animals like whales in the process. How should scientists balance the potential hazard to whales against the possible benefit to the marine environment?
Γιατί είναι σημαντικό;
Ακούγεται εξωφρενικό, αλλά αυτό το καλοκαίρι ίσως να είναι το τελευταίο που θα μπορούμε να χαρούμε ελεύθερα τις Ελληνικές παραλίες! Αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση σχεδιάζει εγκληματικό νομοσχέδιο για να ξεπουλήσει τις παραλίες μας σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αν αυτό περάσει, τα παιδιά μας κινδυνεύουν να κληρονομήσουν μια Ελλάδα με τσιμεντωμένες παραλίες, που κάθε σπιθαμή τους θα ανήκει σε εταιρίες και πρόσβαση θα έχουν μόνο όσοι πληρώνουν. Έχουμε όμως μια ευκαιρία να αποτρέψουμε αυτό το έκτρωμα πριν είναι πολύ αργά.
Την Τρίτη κλείνει η δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο και οι Υπουργοί Οικονομικών και Τουρισμού ελπίζουν να περάσει απαρατήρητο. Έχει όμως ήδη αρχίσει να γιγαντώνεται ένα κίνημα αντίδρασης και εμείς σκοπεύουμε να τους παραδώσουμε χιλιάδες φωνές διαμαρτυρίας και να δημιουργήσουμε θύελλα στα ΜΜΕ. Αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που θέλει η κυβέρνηση λίγο πριν τις Ευρωεκλογές — μια τεράστια κατακραυγή από χιλιάδες πολίτες που θα ξεσκεπάσει το σκάνδαλο.
Ας δημιουργήσουμε λοιπόν ένα τσουνάμι διαμαρτυρίας από κάθε γωνιά της Ελλάδας, για να σταματήσουμε το σχέδιο νόμου πριν φτάσει στη Βουλή. Υπόγραψε το ψήφισμα τώρα και διάδωσέ το στους πάντες!
Το νομοσχέδιο όχι μόνο νομιμοποιεί τις αυθαίρετες επιχειρήσεις που ήδη καταπατούν παράνομα τις παραλίες αλλά μάλιστα επιτρέπει σε εταιρίες να καλύψουν κάθε σπιθαμή δημόσιας παραλίας στην Ελλάδα με ομπρέλες και πλαστικές ξαπλώστρες, να χτίσουν πάνω στο κύμα, ακόμη και να μπαζώσουν τις θάλασσες!
Οι παραλίες της Ελλάδας έχουν επιβιώσει χιλιάδες χρόνια ιστορίας και οι προγονοί μας έδωσαν αγώνες για να μπορούμε να χαιρόμαστε ελεύθερα τους φυσικούς θησαυρούς αυτής της χώρας. Τώρα είναι η δική μας σειρά να ενώσουμε τις φωνές μας για να προστατεύσουμε τη φυσική μας κληρονομιά για τις επόμενες γενιές. Η μόνη δύναμη που μπορεί να σταματήσει αυτό το έγκλημα είμαστε όλοι εμείς! Υπόγραψε το ψήφισμα τώρα και προώθησε το σε φίλους και γνωστούς.
ΥΠΟΓΡΑΨΕ ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ
Ως πολίτες, δηλώνουμε εξοργισμένοι με το σχέδιό σας να ξεπουλήσετε τις παραλίες της χώρας μας σε ιδιώτες. Σας ζητάμε να αποσύρετε αμέσως το σχέδιο νόμου για τον αιγιαλό και την παραλία που νομιμοποιεί αυθαίρετες επιχειρήσεις και επιτρέπει την πλήρη εκμετάλλευση, το χτίσιμο και το μπάζωμα των παραλιών μας από εταιρίες. Έχετε υποχρέωση να σεβαστείτε το Σύνταγμα της χώρας μας το οποίο προστατεύει το δικαίωμα των πολιτών για ελεύθερη πρόσβαση στην ακτή, να προστατεύσετε τον φυσικό πλούτο της Ελλάδας και να τον διατηρήσετε για τις επόμενες γενιές και για το μέλλον του τουρισμού.
… Έτσι οι Αμερικανοί έχουν έναν επιπλέον λόγο να μην επιθυμούν η Ελλάδα να ανακηρύξει ΑΟΖ.
Μία μελέτη του καθηγητή Moshe Kol του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ δείχνει ότι τα υποπροϊόντα των χημικών όπλων θα καταστρέψουν ένα μέρος της θαλάσσιας ζωής και θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στο θέμα της αλιείας και γενικότερα της μόλυνσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Εάν όλα τα κράτη της ΕΕ είχαν δημιουργήσει ΑΟΖ στην Μεσόγειο θα μπορούσαν να μην επιτρέψουν στους Αμερικανούς, τους Ρώσους και τους Κινέζους να προχωρήσουν στην μόλυνση της Μεσογείου και να αναγκαστούν να τα πάνε στη μέση του Ατλαντικού Ωκεανού!!!”
Έτσι έχουμε από την μία πλευρά τους Γερμανούς να μας σκοτώνουν με το θανατηφόρο μνημόνιο- σε συνεργασία με τους κρατιστές της κυβέρνησης-και από την άλλη τους Αμερικανούς να μετατρέπουν την Κρήτη σε νησί-φάντασμα και την Ελλάδα σε χώρα υποψήφια να πρωταγωνιστήσει αρνητικά στην αναλογία θανάτων από καρκίνο στα προσεχή χρόνια.
Όποιος από σας αναρωτιέται γιατί συμβαίνουν σε μας όλα αυτά η απάντηση βρίσκεται στην κακή ποιότητα των κακομούτσουνων τουρκόσπορων Ελλήνων οι οποίοι βουτηγμένοι μέσα στην πνευματική μαλθακότητα της μεταπολίτευσης το μόνο που τους ενδιέφερε είναι η τζάμπα μαγκιά και η επίδειξη.
Για το ίδιο θέμα στο site της Greenpeace διαβάζουμε>
Τα χημικά όπλα δεν έχουν καμία θέση στον πλανήτη. Στην περίπτωση των χημικών όπλων της Συρίας, η καταστροφή πρέπει να γίνει με τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια για τη θαλάσσια ζωή και την ανθρώπινη υγεία. Η διαφάνεια και η ενημέρωση είναι τα μόνα όπλα που μπορούν να διαλύσουν την ανασφάλεια και ανησυχία που απλώνεται στους πολίτες. Και αυτό πρέπει να διασφαλιστεί από την ελληνική κυβέρνηση…
Ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα μνημεία που δίνουν το στίγμα της Ελλάδας και την περίοπτη θέση που κατείχε ανέκαθεν η χώρα μας στην παγκόσμια ναυτική ιστορία αργοσβήνει, παραδομένο στη φθορά του χρόνου και την εγκατάλειψη. Το Eλληνικό Φαρικό δίκτυο αριθμεί σήμερα 120 παραδοσιακούς φάρους μέσης ηλικίας περίπου 2 αιώνων. Μόνον οι 20 βρίσκονται σε καλή κατάσταση ενώ μέτρια χαρακτηρίζεται η κατάσταση άλλων 30. Στους υπόλοιπους τα σημάδια φθοράς είναι ορατά και δια γυμνού οφθαλμού. Το 1998 η Υπηρεσία Φάρων του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (ΓΕΝ) , στην οποία ανήκει η ευθύνη για την διαχείριση του δικτύου, εκπόνησε ένα συνολικό πρόγραμμα συντήρησης και αποκατάστασης όλων των κτισμάτων και προώθησε το σχέδιο αυτό προς ένταξη στο Β΄ Κοινοτικό πλαίσιο στήριξης.
Η σιδερένια «χούφτα» του εκσκαφέα πέφτει πάνω στο ξύλινο σκαρί, σαν μυθικό τέρας που καταβροχθίζει ανυπεράσπιστο ζώο. Στην αρχή το χτυπάει στα ύφαλα και ύστερα το αποτελειώνει με δυο – τρεις κινήσεις του βραχίονα. Οι νομείς βγάζουν έναν σπαρακτικό ήχο καθώς σπάζουν, τα μαδέρια ανοίγουν, το πλεούμενο που δεν λογάριασε ποτέ τη θάλασσα, δεν φοβήθηκε τον καιρό, «πεθαίνει» στη στεριά. Μέσα σε ένα τέταρτο της ώρας, μυστικά της ναυπηγικής τέχνης, που άντεξαν πάνω από 2.500 χιλιάδες χρόνια, ξαναγυρίζουν στη λήθη.
Ακούγεται τρελό, παράλογο, αλλά τα 20 τελευταία χρόνια πάνω από 5.000 ξύλινα αλιευτικά σκάφη –από τα ωραιότερα που αρμένιζαν στις θάλασσές μας– καταστράφηκαν με τις ευλογίες της ελληνικής πολιτείας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τρεχαντήρια, γρι-γρι, γαΐτες, καραβόσκαρα, περάματα, Λίμπερτι, τράτες παραδόθηκαν στις μπουλντόζες και, παρουσία της αστυνομίας, κατάντησαν ένας μικρός σωρός από σανίδες.
Στη θλιβερή «τελετή» το παρών δίνουν και οι ψαράδες, που προτίμησαν τις παχυλές αμοιβές που δίνει η Ευρώπη για την απόσυρση της αλιευτικής αδείας, με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα διαλύσουν τα σκάφη τους. Μερικοί το μετανιώνουν, βλέποντας τον πιστό συνοδοιπόρο τους, το καλοτάξιδο σκαρί με τ’ όνομα συνήθως κάποιου αγίου, να έχει τέτοιο άδοξο τέλος, αλλά είναι πια αργά.
Από τη δεκαετία του 1990
Το χρονικό του αφανισμού του ελληνικού στόλου των ψαροκάικων, που ακόμα και σήμερα είναι ο μεγαλύτερος στη Γηραιά Ηπειρο αριθμώντας περίπου 17.500 σκάφη, ξεκινά τη δεκαετία του 1990. Στο πλαίσιο της Κοινής Ευρωπαϊκής Αλιευτικής Πολιτικής δόθηκαν ισχυρά οικονομικά κίνητρα στους ψαράδες να αφήσουν τη θάλασσα, έτσι ώστε να περιοριστεί η αλιεία στα ευρωπαϊκά ύδατα. Ενώ όμως η πολιτική αυτή ήταν σχεδιασμένη για να προστατεύσει την πανίδα και τη χλωρίδα του βυθού, δεν προέβλεπε την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Τα ελληνικά ξύλινα σκαριά συμπυκνώνουν τη ναυπηγική τέχνη, διασώζουν τα θαυμαστά εμπειρικά σχέδια των καραβομαραγκών που έχουν φύγει από τη ζωή, αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ίδιας της ιστορίας της χώρας. Προκειμένου όμως να γίνει μια γρήγορη απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων, κανείς δεν σκέφτηκε να σταματήσει την καταστροφή τους. Ετσι, τα πιο σπάνια δείγματα έχουν ήδη χαθεί χωρίς να έχει αποτυπωθεί το σχέδιο του σκαριού, χωρίς να μείνει πίσω το παραμικρό ίχνος μιας παράδοσης που γεννήθηκε στην αρχαιότητα. Μαζί χάνεται και το επάγγελμα του καραβομαραγκού, καθώς τα καρνάγια και οι ταρσανάδες δεν παίρνουν πια πολλές παραγγελίες για να φτιαχτούν ή να επιδιορθωθούν ξύλινα πλεούμενα.
Ουδείς ενδιαφέρθηκε
«Από το 1999 έως σήμερα, που ιδρύθηκε ο Ομιλος Φίλων Παραδοσιακών Σκαφών, έχουμε στείλει επιστολές και έχουμε αποπειραθεί να συναντήσουμε όλους τους εκάστοτε υπουργούς Πολισμού και Ναυτιλίας. Παρουσιάσαμε μελέτες και στοιχεία, προτείναμε εναλλακτικές λύσεις, όπως να αποσύρεται η αλιευτική άδεια αλλά να διασώζεται το πλεούμενο. Να μετατρέπεται έτσι ώστε να μπορεί να συνεχίσει στη θάλασσα για ιδιωτική ή τουριστική χρήση. Κανείς από τους υπευθύνους δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να σταματήσει αυτό το έγκλημα. Ακόμα και ο σημερινός πρόεδρος του ΟΛΠ, Γιώργος Ανωμερίτης, που ήταν από τα ιδρυτικά μας στελέχη στον όμιλο, δεν έχει κάνει κάτι μέχρι στιγμής», λέει ο πρόεδρος του ομίλου, Νίκος Καβαλλιέρος, υποναύαρχος του Λιμενικού Σώματος ε.α.
Μαζί του, επισκεφθήκαμε ένα από τα πιο φημισμένα ναυπηγεία της Ελλάδας, στο Πέραμα. Εκεί συναντήσαμε τον αντιπρόεδρο του ομίλου, τον ναυπηγό και επιχειρηματία Μιχάλη Ψαρρό. «Εχουμε προσπαθήσει να σώσουμε μερικά παραδοσιακά σκαριά, αλλά χάνουμε τη μάχη. Να, αυτό το υπέροχο τρεχαντήρι, το έφερα εδώ να το φτιάξουμε μέχρι να δούμε τι θα το κάνουμε. Βλέπεις, το κράτος βάζει τεκμήρια και φορολογεί ανάλογα με τα μέτρα του σκάφους. Με το ίδιο ποσό φορολογείται αυτός που έχει ένα σκαρί του 1940, 16 μέτρων, με μηχανή 60 hp, και κάποιος που έχει πλαστικό σκάφος του 2009, 16 μέτρων, 2.000 hp. Ποιος λοιπόν θα το αγοράσει; Κάποτε αυτοί που είχαν πλεούμενα –από τους απλούς ψαράδες μέχρι τους πιο ευκατάστατους– ήταν άρχοντες. Τώρα, το μόνο που νοιάζει τους σημερινούς κατόχους είναι πότε θα φτάσουν στη Μύκονο. Πάνε οι καλές εποχές, που το ταξίδι είχε αξία και όχι ο προορισμός.»
Την πιο έγκυρη επιστημονική έρευνα για τα ξύλινα πλεούμενα που διαλύθηκαν, εκπόνησε το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών με τη βοήθεια του Ιδρύματος Λάτση, το 2009. Ο υπεύθυνος της έρευνας, Αργύρης Καπανταγάκης, τονίζει στην «Κ»: «Την τελευταία 20ετία έχουμε χάσει πάνω από 3.000 τρεχαντήρια, 600 γαΐτες, 150 καραβόσκαρα. Χάσαμε γνώση που είχε περάσει από γενιά σε γενιά, καθώς το ξύλο ήταν το πρώτο ναυπηγικό υλικό για χιλιάδες χρόνια. Δυστυχώς, ακόμα και τα σκάφη που σώθηκαν και δωρήθηκαν σε δήμους ή μουσεία δεν είχαν καλύτερη τύχη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το γρι-γρι “Χαράλαμπος”, που είναι έκθεμα στο λιμεναρχείο Ηρακλείου. Τα ξύλα του έχουν αρχίσει να σαπίζουν».
Υπάρχει λύση; Ισως να γίνει ένα μεγάλο μουσείο στο νέο θαλάσσιο μέτωπο που θα διαμορφωθεί στο λιμάνι του Πειραιά, όπου Ελληνες και ξένοι να μπορούν να δουν να λικνίζονται στο κύμα όσα σκαριά προλάβουμε να διασώσουμε…
Γιατί είναι σημαντικό;
περιβάλλον και πολιτική 