Οι πέντε θάνατοι της πίστης

από Gilbert Keith Chesterton, πηγή: https://antifono.gr/…2/

[απόσπασμα]

«Πραγματικά, η Χριστιανοσύνη πέθανε και ξαναγεννήθηκε κάμποσες φορές, διότι ο Θεός της ήξερε το δρόμο της Ανάστασης. Όμως το πιο εκπληκτικό πράγμα σε όλη του την ιστορία του Χριστιανισμού είναι το εξής: ότι στην Ευρώπη ήρθαν τα πάνω κάτω πάμπολλες φορές και όμως, στο τέλος καθεμιάς από αυτές τις ανατροπές, η χριστιανική θρησκεία έβγαινε ξανά άθικτη στην επιφάνεια. Η πίστη κέρδιζε πάντα το στοίχημα του καιρού της, όχι σαν μια παλιά θρησκεία αλλά ως μια νέα θρησκεία. Λίγοι έχουν αντιληφθεί αυτή την αλήθεια και ο λόγος είναι ότι την κρύβει μια ορισμένη προκατάληψη. Κατά παράξενο τρόπο, είναι μια από αυτές τις εξαιρετικά διαδεδομένες προκαταλήψεις, οι οποίες διαφεύγουν από την αντίληψη εκείνων ακριβώς που έχουν κάνει έργο ζωής τους το να καταγγέλλουν τις προκαταλήψεις. Επαναλαμβάνουν λοιπόν ακατάπαυστα ότι οι ιερείς και οι τελετουργίες τους δεν είναι η θρησκεία και πως η θρησκευτική οργάνωση δεν είναι παρά μια απάτη. Αναρωτιέμαι αν καταλαβαίνουν πόσο αληθινό είναι αυτό! Είναι τόσο αληθινό, ώστε τουλάχιστον τρεις με τέσσερεις φορές στην ιστορία του ο Χριστιανισμός έμοιαζε να πνέει τα λοίσθια και όλος ο κόσμος πίστευε πως ερχόταν το τέλος του. Αυτό το γεγονός συγκαλύφθηκε απλώς στα μεσαιωνικά και τα άλλα χρόνια από το γεγονός ότι παρέμενε επίσημη θρησκεία, αυτή η θρησκεία την οποία καυχώνται ότι ξεμασκαρεύουν οι εν λόγω επικριτές. Ο Χριστιανισμός παρέμεινε πράγματι η επίσημη θρησκεία ενός πρίγκηπα της Αναγέννησης, ή ενός επισκόπου του 18^ου αιώνα, όπως ακριβώς η αρχαία Μυθολογία είχε παραμείνει η επίσημη θρησκεία του Ιουλίου Καίσαρα, ή ο Αρειανισμός για κάμποσο διάστημα η επίσημη θρησκεία του Ιουλιανού του Αποστάτη. Μόνο που υπήρχε μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην περίπτωση του Ιουλίου και την περίπτωση του Ιουλιανού, διότι απλούστατα στο μεταξύ έκανε την εμφάνισή της η Εκκλησία. Ένας άνθρωπος σαν τον Ιούλιο Καίσαρα μπορούσε θαυμάσια να λατρεύει δημοσίως τον Δία και κατ’ ιδίαν να τον χλευάζει. Όμως μόλις ο Ιουλιανός κήρυξε νεκρή την χριστιανική θρησκεία, την ίδια εκείνη στιγμή αυτή επέστρεψε στη ζωή. Και ο Ιουλιανός συνειδητοποίησε πως δεν υπήρχε η παραμικρή ένδειξη ότι θα μπορούσε ποτέ να αναγεννηθεί ο Δίας. Η περίπτωση του Ιουλιανού και το επεισόδιο του Αρειανισμού δεν είναι παρά το πρώτο από μια σειρά ανάλογων παραδειγμάτων, που με πολλή συντομία θα αναφέρω εδώ. Όπως είδαμε, ο Αρειανισμός ήταν ένα πολύ καθωσπρέπει βήμα στην πορεία του Χριστιανισμού, το οποίο θα οδηγούσε, όπως νόμιζαν, στην εξάλειψη της δεισιδαιμονίας του Κωνσταντίνου. Εκείνο τον καιρό η πίστη διένυσε όλα τα γνωστά στάδια. Έγινε αξιοσέβαστη, στη συνέχεια περισσότερο τελετουργική κι έπειτα μετασχηματίστηκε σε κάτι το λογικοφανές, με τους ρασιοναλιστές να περιμένουν στη γωνία το θάνατό της, περίπου όπως σήμερα. Το ότι ο Χριστιανισμός ξαναγεννήθηκε ξαφνικά και τους σάρωσε, ήταν κάτι τόσο απρόσμενο όσο και η ανάσταση του Χριστού. Υπάρχουν πολλά ακόμα παραδείγματα του ίδιου πράγματος. Η ξαφνική είσοδος των ιεραποστόλων από την Ιρλανδία λόγου χάρη, έμοιαζε με μια απρόσμενη επίθεση της νεολαίας εναντίον του παλιού κόσμου και μάλιστα εναντίον μιας Εκκλησίας που είχε αρχίσει να δείχνει σημάδια γήρανσης. Κάποιοι από αυτούς μαρτύρησαν στις ακτές της Κορνουάλης και ο υπ’ αριθμόν ένα ειδήμων στην ιστορία της περιοχής μού είπε ότι ήταν σίγουρος πως δεν οδηγήθηκαν στο μαρτύριο από Παγανιστές αλλά (όπως το διατύπωσε με αρκετή δόση χιούμορ) «από ξεθυμασμένους και χλιαρούς Χριστιανούς».

«Έχει αρκετά σωστά ειπωθεί ότι ο Χριστιανισμός ξεθύμαινε όποτε δενόταν υπερβολικά στενά με τις δυνάμεις αυτού του κόσμου. Όμως όσες φορές δέθηκε με αυτές, άλλες τόσες και πιο πολλές έκοψε κάθε δεσμό μαζί τους.»

«Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι». «Ο ουρανός και η γη θα παρέλθουν, όμως οι λόγοι μου δεν θα παρέλθουν». Ο πολιτισμός της Αρχαιότητας κάλυπτε ολόκληρο τον κόσμο και οι άνθρωποι δεν φαντάζονταν ότι θα παρερχόταν ποτέ. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν μιαν άλλη τάξη πραγμάτων στο κόσμο, εκτός κι αν ο κόσμος που γνώριζαν έπαυε να υφίσταται. Ο πολιτισμός του κόσμου παρήλθε, αλλά τα λόγια του Χριστού παρέμειναν. Στη μεγάλη νύχτα των Σκοτεινών Χρόνων, η φεουδαρχία ήταν κάτι το τόσο οικείο, που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι κάποτε θα έπαυαν να υπάρχουν φεουδάρχες. Όσο για τη θρησκεία, ήταν τόσο στενά δεμένη με την φεουδαρχία, που κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα ξεχώριζαν ποτέ. Όμως η φεουδαρχία κάποια στιγμή κατέρρευσε και γκρεμίστηκε στις συνειδήσεις των απλών ανθρώπων. Και τότε, μέσα από αυτή την καινούργια ελευθερία, η πρώτη ζωντανή δύναμη που ήλθε στο προσκήνιο για να δέσει αρμονικά με τον γνήσια μεσαιωνικό λαϊκό πολιτισμό, ήταν ακριβώς η παλιά θρησκεία. Η φεουδαρχία παρήλθε, αλλά οι λόγοι του Χριστού δεν παρήλθαν. Ολόκληρη η μεσαιωνική τάξη πράγματων, που διασφάλιζε στον άνθρωπο ένα πλήρη και σε μεγάλο βαθμό γνήσια λαϊκό τύπο ζωής, έσβησε και αυτή με τη σειρά της. Τούτη τη φορά ο κόσμος πίστεψε πως είχε έρθει στα σίγουρα το τέλος του Χριστιανισμού. Όμως τα λόγια του Χριστού περπάτησαν πάνω από την ακτινοβόλο άβυσσο της Αναγέννησης και μέσα σε πενήντα χρόνια πήραν από το φως και από τη γνώση της, και ύψωσαν νέους θρησκευτικούς θεσμούς, νέους απολογητές, νέους Αγίους. Τέλος, ο περισσότερος κόσμος νόμισε πως την πίστη θα την έσβηνε το ξερό φως του ρασιοναλιστικού αιώνα κι ότι θα την κατάπινε για πάντα ο σεισμός της Γαλλικής επανάστασης και των διαδόχων της. Η επιστήμη εξήγησε λεπτομερώς το ανυπόστατο της πίστης και η ιστορία την καταχώρισε στο νεκρό πλέον παρελθόν, όταν ξαφνικά εκείνη ήρθε και πάλι στη ζωή σαν μια παρουσία από το μέλλον. Σήμερα η χριστιανική πίστη βρίσκεται και πάλι στο δρόμο μας και ανθίζει κάτω από τα μάτια μας.»

«…τότε θα πρέπει να περιμένουμε ότι οι πολέμιοι του Χριστιανισμού θα διδαχτούν αργά ή γρήγορα από τις τόσες προηγούμενες απογοητεύσεις τους και θα πάψουν να φαντασιώνονται το θάνατο της πίστης μας. Μπορούν ασφαλώς να συνεχίσουν να την πολεμούν, αλλά θα είναι σαν να πολεμούν με την Φύση, με τη γη και με τους ουρανούς. «Ο ουρανός και η γη θα παρέλθουν, όμως οι λόγοι μου δεν παρέλθουν». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πολέμιοι του Χριστιανισμού θα τον δουν να παραπατά ξανά και να ξαναπέφτει σε σφάλματα, όμως δεν πρόκειται να τον δουν να πεθαίνει»