Τα απομεινάρια ενός καλοκαιριού (Α’ μέρος)

• το αρχείο της εφημερίδας https://mega.nz/file/qqJQQBRJ#KJDsMwMRt8gAQY5lelyj-ZwCzvauxIEovLmCuLz3VcM (σε αρχείο pdf)
• και το αρχικό αρχείο pdf του άρθρου

Τα απομεινάρια ενός καλοκαιριού (Α΄ μέρος)

Θλίψη και απελπισία ποτίζει τη ψυχή μου. Άραγε αυτό συμβαίνει μόνο σε εμένα; Ή και σε άλλους ανθρώπους γύρω μου, σε γνωστούς μου και σε αγνώστους, σε οικογένειες που πάσχουν υλικά και σωματικά, σε κατοίκους της Βόρειας Εύβοιας που είδαν το σπίτι, το κήπο, τα ζώα τους, το μποστανάκι τους ή τα μελίσσια τους να γίνονται φλόγες και στάχτες…. Πόσοι κάτοικοι και επισκέπτες του τόπου δεν θα έχουν γεμίσει θλίψη, γιατί μέσα σε δέκα μέρες ανημποριάς και ανικανότητας είδαν τις βαθύσκιωτες πλαγιές και βουνά, τις κατάφυτες ρεματιές, τα μικρά και ήσυχα χωριά να γίνονται από τόπος αναψυχής, από τόπος ανάσας και ανάπαυσης, τόποι αποτρόπαιοι, φριχτοί, κολασμένοι, με εξαφανισμένο παρελθόν και μέλλον άμορφο, άσχημο, καταθλιπτικό, απάνθρωπο και αφύσικο…

Πόσα καλοκαίρια σ΄ αυτό το τόπο θα θρηνούμε πάνω από τα αποκαΐδια, θα θρηνούμε θύματα, θα θρηνούμε για το χαμένο βιός και την απίστευτων διαστάσεων καταστροφή της Φύσης, των δασών, των ενίοτε αρχέγονων και μοναδικών μας οικοσυστημάτων; Πόσα καλοκαίρια θα ξεκινούν γεμάτα υποσχέσεις για όλους μας (διακοπές, ταξίδια, φεστιβάλ, πολιτιστικά κλπ κλπ) και θα τελειώνουν με εθνικές τραγωδίες, με προσωπικές δυστυχίες και με ένα κοινωνικό ιστό περισσότερο “σαχλό” και ένα πολιτικό σύστημα περισσότερο “απαράδεκτο” και καταστροφικό για τον τόπο;

Ας κάνουμε μία μικρή αναδρομή και μάλιστα μόνο στις δύο περασμένες δεκαετίες. Δεκαετίες θεωρητικά σπουδαίες για την Ελλάδα, αφού εντάχθηκε στο ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα, αποτελεί μέλος του πυρήνα της ΕΕ (και κάνει κάθε δυνατή θυσία για να είναι σταθερά εκεί, στην περίφημη ΕΕ και το ευρώ), υποδέχθηκε Ολυμπιακούς αγώνες, απέκτησε μεγάλους δρόμους, μετρό, λιμάνια, έργα υποδομών, απελευθέρωσε την ενέργειά της και ήδη παράγει από ΑΠΕ το 30% της ηλεκτρικής της ενέργειας, έκτισε σπίτια σε πόλεις, σε χωριά και σε νησιά, τόσα που να χωρούν τον πληθυσμό της και άλλον τόσο…

Το 2007 είχε καεί ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας. Τότε έφταιγε “ο στρατηγός άνεμος”.

Και λίγο μετά είχε καεί η Ηλεία, η αρχαία Ολυμπία, η Εύβοια,η Αχαϊα, η Λακωνία κα μέρη. Συνολικά πάνω από 80 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους. Μερικές δεκάδες από αυτούς, μερικές φορές ολόκληρες οικογένειες είχαν καεί ζωντανές. Μαρτυρικοί θάνατοι. Είχαν δοθεί κάτι γελοίες αποζημιώσεις, είχαν ακουστεί κάτι περίεργες θεωρίες (αλήθεια τις έλεγξε κανείς σοβαρά;). Και όλα πέρασαν στην λήθη.

Και η ζωή κυλά και εννοείται πως κάθε χρόνο χάνουμε στις ετήσιες καλοκαιρινές πυρκαγιές εκτάσεις που είναι ίσες με ένα νησί μας (στις καλές χρονιές στο μέγεθος της Σκύρου, στις κακές χρονιές όσο η Λέσβος) αλλά αυτές τις χρονιές ΄τις θεωρούμε αρκετά καλές και είμαστε ευχαριστημένοι από τα αποτελέσματα.

Και έρχεται και το 2018. Όπου η Τραγωδία φτάνει σε μεγέθη σχεδόν πέρα από τα ανθρώπινα. Μέσα σε λίγες μόνο ώρες, μέσα σε ένα απόγευμα, δίπλα στη θάλασσα, καίγονται, πνίγονται και σκοτώνονται πάνω από 100 άνθρωποι. Εκατό άνθρωποι που έκαναν τις διακοπές τους, που ήταν στο σπίτι τους ή σε κάποιο άλλο σημείο στο παραθεριστικό Μάτι, τόπο θεωρητικά αναψυχής για χιλιάδες ανθρώπων χρόνια τώρα. Κυβέρνηση συγκαλύπτουσα, Δήμοι απόντες, αστυνομία αγνοούσα τους δρόμους της περιοχής, πυροσβεστική υπηρεσία που δεν πρόκαμε, λιμενικό που μάζευε τα επιπλέοντα πτώματα, νεκροψίες και εισαγγελικές έρευνες και υποσχέσεις ήταν αυτά που όλοι καταλάβαμε από την ανείπωτη και μοναδική καταστροφή.

Ειπώθηκε ότι έφταιγε και πάλι ο άνεμος, έγινε αντιληπτό ότι η πόλη που είχε φτιαχτεί ήταν μία ανθρωποπαγίδα που κάποτε θα έπαιρνε το φόρο της σε αίμα (σαν την Μάνδρα ας πούμε, μόνο που εκεί αντί για φωτιά είχαμε στο ρόλο του καταστροφικού παράγοντα το νερό). Στη Νέα Υόρκη (στην συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα) ο νυν πρωθυπουργός έριξε τις ευθύνες στην κλιματική αλλαγή (παρεμπιπτόντως αλλάζοντας ριζικά αυτά που έλεγε προεκλογικά για το Μάτι).

Θεωρητικά βέβαια μετά από τόσες καταστροφές είχαμε κάνει δύο πράγματα. Είχαμε λάβει μέτρα για το μέλλον, είχαμε βάλει μυαλό δηλαδή και είχαμε φροντίσει για την απόδοση ευθυνών (ουσιαστικών ευθυνών, όχι επικοινωνιακών απλά δηλώσεων).

Και όμως. Ένα χρόνο πριν,το 2020, μέσα στις ήσυχες μέρες του Αυγούστου χάνουμε πάλι 10 συνανθρώπους μας μέσα σε μία καλοκαιρινή μπόρα. Τόπος του μαρτυρίου για άλλη μια φορά η πολύπαθη Εύβοια, στο κέντρο της, περί τον Λήλαντα ποταμό. Αιτία: οι φωτιές που είχαν γυμνώσει τα βουνά και τα ποτάμια που κατά βάσιν είχαν σμικρυνθεί για να χτιστούν ακόμη περισσότερα σπίτια (κυρίως εξοχικά) ή τα είχαν γεφυρώσει με κατασκευές που κανένας δεν θα αποδεχόταν για να τις έχει ως κτίσματα στο φτωχότερο μαντρί.

Φαίνεται όμως ότι το δεύτερο σε έκταση και πληθυσμό νησί της Ελλάδας έχει μετατραπεί σε καταραμένο τόπο. Ένα χρόνο μετά ξαναδοκιμάζεται και μέσα σε ένα δαντικό δεκαήμερο πάσχει την μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή που έχει ποτέ συμβεί. Τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και σε πανελλαδικό. Πάνω από μισό εκατομμύριο στρέμματα κυρίως δάσους καταστρέφονται ολοσχερώς, Η φωτιά διασχίζει το βόρειο μέρος του νησιού πολλές φορές και προς όλες τις κατευθύνσεις. Συνήθως για να σβήσει πρέπει να φθάσει πρώτα στη θάλασσα. Τα πυροσβεστικά μέσα που στέλνονται αρχικά είναι λίγα και ανεπαρκή. Τα εναέρια σχεδόν μηδαμινά. Κάτοικοι της Εύβοιας είμαστε, βλέπουμε και ακούμε τι περνάει πάνω από τον ουρανό μας.

Είναι χαρακτηριστικά δύο πράγματα: Α) Τα επίγεια μέσα (οχήματα και αριθμός ανδρών) που χρησιμοποιήθηκαν κατά τις πρώτες ημέρες ήταν περίπου όσα χρησιμοποιήθηκαν και σε μικρή φωτιά που ξέσπασε στην Εκάλη την 27 Ιουλίου και η οποία αντιμετωπίσθηκε επιτυχώς. Επιτυχία στην Εκάλη, αποτυχία στην Βόρειο Εύβοια μετά από μία μόνο εβδομάδα. Β) Ο αρχηγός της ΠΥ σε δηλώσεις του την ώρα που στην Β. Εύβοια η καταστροφή γιγαντωνόταν δήλωνε άγνοια, ότι όλα βαίνουν καλώς, ότι αυτός είχε αναλάβει την Βαρυμπόμπη και άλλα τινά. Θα έπρεπε όμως ο αρχηγός ενός κατ΄ ουσίαν στρατιωτικού σώματος να γνωρίζει ότι ο ρόλος του δεν είναι να αναλαμβάνει ένα μικρό πεδίο μάχης (συμπτωματικώς μάλιστα κάποιο ιδιαίτερου επικοινωνιακού χαρακτήρα). Αλλά ρόλος του αρχηγού είναι να έχει γενική εποπτεία του πολέμου και στρατηγική για να μπορεί να τον κερδίσει ή τουλάχιστον να μην ηττηθεί κατά κράτος.

Γιατί βεβαίως περί πολέμου επρόκειτο. Αυτό που συνέβη στην Β. Εύβοια ως προς τα αποτελέσματά του μόνο με πόλεμο μπορεί να συγκριθεί. Ξεκάθαρα και εύκολα αντιληπτό τούτο στο οικονομικό επίπεδο. Το κόστος ανέρχεται σε δισεκατομμύρια. Όσο και στο μέγεθος και το βάθος καταστροφής των δασών (παρεμπιπτόντως μέσα σε λιγότερο από 50 έτη χάσαμε για δεύτερη φορά τις εναπομείνασες συστάδες της ευβοϊκής δρυός στην περιοχή των Παπάδων). Μόνο στο Βιετνάμ είχαμε δει τόση και τέτοια καταστροφή δασών μετά από εκτεταμένους βομβαρδισμούς και εμπρησμούς που είχαν τότε χρησιμοποιήσει ως μέθοδο πολέμου οι ΗΠΑ.

Και ο πόλεμος όχι μόνο δεν έχει τελειώσει, αλλά μαίνεται κατά την παρούσα χρονική στιγμή σε δηλώσεις και επικοινωνιακά παιχνίδια στρατηγικής. Και σε υποσχέσεις και προοπτικές ανάπτυξης κλπ που πιθανολογείται ότι θα ακολουθήσουν και θα αλλάξουν δια παντός τον τόπο!

Κύμη 16/8/2021

Άρθρο για την γλωσσική ανεπάρκεια των νέων

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Κυριακή 11.07.2021

Ανώτατη εκπαίδευση χωρίς γλωσσική επάρκεια

ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΓΟΥΝΑΡΗΣ*

Δεν θέλω να ακούγομαι σαν ξεμωραμένος γερογκρινιάρης, αλλά ίσως δεν τα καταφέρω. Η συζήτηση για την κλιμακούμενη γλωσσική ανεπάρκεια ή, καλύτερα, για τον γραμματικό αναλφαβητισμό δεν είναι μόνον ελληνική. Στην εποχή της εικόνας το διάβασμα έχει προσλάβει τη μορφή μιας μεθόδου επίπονης, η οποία δεν καταλήγει αυτονόητα ούτε στην κατανόηση ούτε στην απόλαυση του κειμένου. Η μείωση του διαβάσματος αναπόφευκτα υπονόμευσε και την εκφραστική ικανότητα. Ολα αυτά δεν είναι μόνον ελληνικά προβλήματα.

Δικό μας πρόβλημα είναι ο τρόπος που διαχειριζόμαστε την εξέλιξη αυτή, με δεδομένη την ιδιαίτερα σύνθετη σε πτώσεις, κλίσεις και εγκλίσεις γλώσσα μας. Από τη δεκαετία του 1970 έως σήμερα, θα έλεγε κανείς (καθ’ υπερβολήν), όλες οι αποφάσεις για την εκπαίδευση ήταν στοχευμένες ώστε να επιταχύνουν τη γλωσσική έκπτωση. Μπορώ να κάνω μια εκτενή ανάλυση, ξεκινώντας από την αναποτελεσματική διδασκαλία της δημοτικής για να καταλήξω στις εκπαιδευτικές θεωρίες που μείωσαν σταδιακά την άσκηση στην έκθεση ιδεών, και την πολιτική ορθότητα, που πολεμά π.χ. τα διγενή επίθετα (ο/η διεθνής, το διεθνές). Αλλά θα το πω πιο απλά: Οτιδήποτε είναι δύσκολο αναφορικά με τη γλωσσική εκπαίδευση καταργείται, υποβαθμίζεται, υποβαθμολογείται, ώστε η αξιολόγηση να είναι ευνοϊκότερη για τους αδυνάτους και, κυρίως, να μην ανακόπτεται η πορεία τους προς τα ΑΕΙ. Διότι, ως γνωστόν, η εισαγωγή όλων στα ΑΕΙ είναι το τελικό κριτήριο επιτυχίας κάθε εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.

Η «λογική» αυτή, έπειτα από 50 χρόνια, έχει καταστήσει και τα ΑΕΙ μέρος του προβλήματος. Αφενός δεν μπορούν να θεραπεύσουν τη γλωσσική πενία, αφετέρου πρέπει να αποδεχθούν ότι ο φοιτητικός πληθυσμός μπορεί μεν να αποστηθίζει, αλλά όχι να κατανοεί. Η κατανόηση και η κριτική είναι απαιτήσεις τόσο υπερβολικές, ώστε δεν μπορούν πλέον να γίνουν απαιτητές, τουλάχιστον όχι για την επιτυχία στις εξετάσεις. Πρέπει να αρκεστούμε στην αναπαραγωγή, cut & paste. Η συγκροτημένη και ορθογραφημένη έκφραση είναι σπάνιο εύρημα ακόμη και στη Φιλοσοφική Σχολή. Τα βιβλία απωθούν τους φοιτητές. Αναζητούν οποιαδήποτε άλλη μορφή μπορούν να αφομοιώσουν ως εικόνα, παρουσιάσεις με power point ή video. Ο λόγος μας –ο λόγος των καθηγητών– δεν γίνεται πλήρως κατανοητός. Πολλές λέξεις που χρησιμοποιούμε είναι άγνωστες, όχι μόνον οι όροι, αλλά και πολλές απλές λέξεις. Ακόμη και οι ανακοινώσεις που εκδίδουν οι γραμματείες δεν γίνονται κατανοητές. Θυμούμαι τα ερωτήματα των φοιτητών σχετικά με την «ακατανόητη» ανακοίνωση: «Καλούνται οι φοιτητές/τριες να δηλώσουν κατά προτεραιότητα όσα μαθήματα κ.λπ.». «Δηλαδή πόσα; Ολα; Ποια;».
Το πρόβλημα, σας διαβεβαιώνω, έχει ξεπεράσει τον ανεκδοτολογικό χαρακτήρα. Δεν έχω να προσφέρω λύσεις. Δεν είμαι βέβαιος ούτε ότι υπάρχουν λύσεις ούτε ότι είναι εφικτές. Το μόνο βέβαιο είναι πως θα εξαλειφθεί, μόλις αποχωρήσει και η τελευταία γενιά που αντιλαμβάνεται τον γλωσσικό αναλφαβητισμό ως μειονέκτημα. Οι επόμενες θα θρηνήσουν με emoticons.

* Ο κ. Βασίλης Κ. Γούναρης είναι καθηγητής της Ιστορίας Νεωτέρων Χρόνων, πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας και μέλος της ΜΟΔΙΠ του ΑΠΘ.