Archive for Δεκέμβριος 2010
Αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, πολίτες, πολιτικοί συσπειρώνονται για τη σωτηρία της πόλης – Αρχή, ένα συμπόσιο με διεθνές ενδιαφέρον
Του Δημητρη Pηγοπουλου, Καθημερινή 5/12/10
Δεν πάει άλλο. Δεν μπορεί να πάει άλλο. Η πολλαπλή κρίση της Αθήνας αφυπνίζει, κινητοποιεί, εγείρει. Πολιτικοί, αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, πανεπιστημιακοί, θεωρητικοί του άστεως, δημοσιογράφοι και πολίτες συσπειρώνονται σε μια πανστρατιά κατεπείγοντος χαρακτήρα για τη σωτηρία της πόλης. Παρά τις διαπιστώσεις, τις εξαγγελίες, τις προτάσεις, τα οραματικά προγράμματα, το 2011 θα βρει ένα μεγάλο, ένα αδιανόητα μεγάλο τμήμα του κέντρου της πρωτεύουσας σε συνθήκες οριακές, κατάρρευσης του κοινωνικού ιστού, όπως τόνισε από το βήμα του αμφιθεάτρου του Μουσείου Μπενάκη ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Κούρκουλας, πριν από μια εβδομάδα. Το συμπόσιο «Αθήνα σε κρίση», προϊόν προγράμματος για το οποίο δούλεψε με τη συνάδελφό του Αριάδνη Βοζάνη εκ μέρους του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, είναι μια συνεργασία του ελληνικού ιδρύματος με την Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή της Λωζάννης (EPFL) που φέρνει μαζί φοιτητές των δύο σχολών με θέμα την «Αθήνα σε κρίση».
Η επιτυχία του συμποσίου (η μεγάλη αίθουσα ήταν σχεδόν κατάμεστη παρά την ηλιόλουστη ημέρα) και το διεθνές ενδιαφέρον υπογραμμίζουν αυτό που είπε ο Χάρι Γκούγκερ, ο γνωστός αρχιτέκτονας και καθηγητής στη Σχολή της Λωζάννης: «Η Αθήνα ενδιαφέρει». Γιατί είναι η ιστορική πρωτεύουσα της Ευρώπης, εδώ όπου γεννήθηκε η ευρωπαϊκή σκέψη. Και, δυστυχώς, όπως σημείωσε, τα κακά νέα ταξιδεύουν γρήγορα.
Ο Ζήσης Κοτιώνης, καθηγητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ανέλυσε διεξοδικά τη ραγδαία ανθρωπολογική μεταβολή που βιώνει τα τελευταία χρόνια το κέντρο της Αθήνας, την αποφλοίωση της πυρηνικής οικογένειας ως κυρίαρχου μοντέλου κατοίκησης. Αν οι πολυκατοικίες χτίστηκαν για να στεγάσουν οικογένειες με την πιο παραδοσιακή μορφή, ποιο κέλυφος αρχιτεκτονικό θα πρέπει να εφεύρουμε για να καλύψει τη νέα κοινωνική πραγματικότητα με τις μονογονεϊκές οικογένειες, τα άτεκνα ζευγάρια, τους μοναχικούς της πόλης ή τους μετανάστες; Στην ανθρωπολογική μεταβολή, ο Ζήσης Κοτιώνης επισήμανε και μια εντυπωσιακή αντίφαση: ενώ στο κέντρο παρατηρείται αύξηση των άδειων διαμερισμάτων, ποτέ οι άστεγοι δεν ήταν περισσότεροι.
Η Ντόρα Γαλάνη, πρόεδρος της ΕΑΧΑ, επέμεινε ότι η αρχιτεκτονική δεν φτάνει. «Η Αθήνα έχει επείγουσα ανάγκη από κατοίκους και εθελοντές», τόνισε.
Ο Βασίλης Καρύδης, βοηθός Συνήγορος του Πολίτη, έθεσε ως προτεραιότητες την επανάκτηση του δημόσιου χώρου από τους πολίτες και την επιστροφή του αισθήματος ασφάλειας.
Ο Γιάννης Πολύζος, πρόεδρος του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Περιβάλλοντος Αθήνας, αναφέρθηκε σε πλεονεκτήματα της Αθήνας που κάποτε τα θεωρούσαμε δεδομένα (την πολυλειτουργικότητα και την πολυμειξία των χρήσεων) και τώρα κινδυνεύουμε να τα χάσουμε. Πρότεινε πολλαπλά προγράμματα ανάπλασης δομημένου χώρου σε περιοχές μεσαίων αστικών στρωμάτων προκειμένου να συγκρατηθούν πληθυσμοί στο λεκανοπέδιο. Υπεραμύνθηκε της πεζοδρόμησης της οδού Πανεπιστημίου, απορρίπτοντας τις αιτιάσεις περί «έργου βιτρίνας».
Η Μαρία Καλτσά, γενική γραμματέας Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος, παρουσίασε τη στρατηγική του υπουργείου για την περιοχή Γεράνι (κάτω από την οδό Αθηνάς, μέχρι την πλατεία Κουμουνδούρου). Κατά τη διάρκεια έρευνας που πραγματοποίησε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ η ομάδα SARCHA, επισημαίνεται ότι στην περιοχή οι Ελληνες όχι μόνο διατηρούν ισχυρή παρουσία αλλά αποτελούν την πλειονότητα.
Ο Γιώργος Καμίνης, νέος δήμαρχος Αθηναίων, αναγόρευσε σε κυρίαρχο το θέμα της ασφάλειας. «Αλλά η απάντηση δεν μπορεί να είναι σε καμία περίπτωση η καταστολή», έσπευσε να προσθέσει. Επισήμανε τις αντικειμενικές δυσκολίες σε προγράμματα επανακατοίκησης του ιστορικού κέντρου («πώς να προσελκύσεις νεαρά ζευγάρια από τη στιγμή που δεν υπάρχει ούτε ένα σχολείο στην περιοχή;») και υπογράμμισε το ολέθριο λάθος να συσσωρευτούν οι προνοιακές δομές σε μια μικρή ακτίνα (συσσίτια αστέγων, κοινωνικό φαρμακείο, κοινωνικό παντοπωλείο, ΟΚΑΝΑ). Και για το μέλλον που αρχίζει στην περίπτωση του Δήμου Αθηναίων την 1η Ιανουαρίου; «Συνθήκες πλήρους διαφάνειας, συμμαχία με κατοίκους και ομάδες εθελοντών, κινητοποίηση των 11.000 υπαλλήλων του δήμου».
Τα καταφύγια των αδυνάτων
«Δεν μας αρκεί πια ούτε η αρχιτεκτονική και πολύ περισσότερο ούτε η πολεοδομία που, κατά τη γνώμη μου, αποδείχθηκε ανεπαρκής και ως επιστήμη», τονίζει στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Ηλίας Ζέγγελης, καθηγητής στο Berlage Institut. «Θέλουμε νέα εργαλεία, νέες ειδικότητες να εμπλουτίσουν τις παρεμβάσεις μας σε τόσο σύνθετα φαινόμενα, θέλουμε σίγουρα οικονομολόγους, κοινωνιολόγους, αρχιτέκτονες και πολιτικούς. Tα προβλήματα έχουν αμβλυνθεί, είναι πολύπλοκα κι εδώ χρειαζόμαστε ειδικότητες σε βάθος. Ολα αυτά τα ζητήματα είναι πρωτίστως πολιτικά. Φυσικά, χρησιμοποιείς τους ειδικούς σε κάθε θέμα. Αλλά ο φορέας και η βούληση πρέπει να προέρχονται από το κράτος.
»Το πρόγραμμά μας αφορά το στοίχημα της αναζωογόνησης της περιοχής του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου. Και χρησιμοποιώ τη λέξη «αναζωογόνηση» και όχι τη λέξη «αναβάθμιση» γιατί ο στόχος μας δεν είναι να φύγουν άνθρωποι. Γιατί και στον Κεραμεικό και στο Μεταξουργείο μένουν πολλοί άνθρωποι που ενοικιάζουν διαμερίσματα. Και θέλουμε να αποφύγουμε να ανεβούν οι τιμές τόσο πολύ που θα υποχρεώσουν τους ντόπιους να φύγουν. Εμείς προτείνουμε αυτό που είχε κάνει ο Λε Κορμπιζιέ στο Παρίσι, ένα είδος site de refuge, ένα είδος καταφυγίου, δηλαδή, για τους αδύνατους. Εκεί θέλεις ένα κράτος να επιδοτήσει ενοίκια, αλλά και οι ιδιώτες μπορούν να επιδοτήσουν, επιτρέποντας ταυτόχρονα στον εαυτό τους ένα σχετικά ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους».
Δημητρης Ρηγοπουλος
Ο Χάρι Γκούγκερ ήρθε πρώτη φορά στην Αθήνα κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Με τρένο, μέσω της παλιάς Γιουγκοσλαβίας, τον Ιούλιο του 1974. Η επιστράτευση τους βρήκε κάπου ανάμεσα στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. «Το τρένο ήταν γεμάτο και κάποια στιγμή, φτάνοντας στον σταθμό της Αθήνας, υπήρχε χιλιάδες κόσμος έτοιμος να επιβιβαστεί, ανάμεσά τους και πολλοί τουρίστες, που προσπαθούσαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Ο αστυνομικός με συμβούλευσε να μην αποβιβαστώ λόγω της κατάστασης. Δεν υπήρχε περίπτωση να γυρίσω πίσω. Θα κατέβαινα στην Αθήνα ο κόσμος να χαλάσει. Κι αυτό κάναμε. Οι έξοδοι ήταν φραγμένες κι εμείς βγήκαμε από το παράθυρο. Κυριολεκτικά».
Η Αθήνα του 1974
Ο Γκούγκερ, σήμερα διάσημος αρχιτέκτονας και καθηγητής, θυμάται την Αθήνα του 1974 και τη συγκρίνει με την Αθήνα που πρέπει να μελετήσει για τους επόμενους μήνες μαζί με τους μεταπτυχιακούς φοιτητές Αρχιτεκτονικής του Ομοσπονδιακού Πολυτεχνείου της Λωζάννης.
«Ημασταν πολύ τυχεροί γιατί είχαμε όλη την πόλη δική μας. Οι τουρίστες είχαν εξαφανιστεί λόγω των γεγονότων κι εμείς ζούσαμε ιστορικές στιγμές της Ελλάδας από τόσο κοντά. Πριν από την οριστική πτώση της χούντας, θυμάμαι μιλάγαμε με κόσμο στα καφενεία και είχαμε σχηματίσει την εντύπωση ότι οι Ελληνες δεν είχαν παράπονα για την κατάσταση. Κανείς δεν εκφραζόταν αρνητικά για το καθεστώς. Αλλά γρήγορα ανακαλύψαμε πως αυτή η εικόνα οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στον φόβο. Το βράδυ που επέστρεψε ο Καραμανλής ήταν σαν να έγινε έκρηξη στην πόλη. Με ρωτάτε για την Αθήνα του τότε και την Αθήνα του σήμερα. Αν έλεγα μία σημαντική διαφορά, θα πω ότι η Αθήνα του τότε έμοιαζε πιο συνεκτική, πιο περιποιημένη, πιο αρχοντική».
Και πώς τη βλέπουν οι εικοσάρηδες μεταπτυχιακοί από τη Λωζάννη; «Αυτό που ακούω αρκετά έντονα από τα παιδιά είναι ότι περίμεναν κάτι πολύ χειρότερο. Διαπιστώνουν με σχετική έκπληξη ότι η Αθήνα δεν είναι αυτό το απαίσιο μέρος για το οποίο είχαν ακούσει ή διαβάσει, αλλά μια πόλη με αρκετά όμορφα μέρη». Η μελέτη της ελβετικής «ομάδας» θα εκπονηθεί κατά τη διάρκεια του φετινού ακαδημαϊκού έτους και θα εστιαστεί σε αστικά θέματα τοπικού ενδιαφέροντος για το κέντρο της Αθήνας, ενώ θα επεκταθεί και σε μεγαλύτερη κλίμακα. Το πρώτο εξάμηνο θα ολοκληρωθεί με ένα γενικό σχέδιο/«αστική συγκρότηση», ακολουθούμενο από το δεύτερο εξάμηνο, οπότε και θα προταθεί μια σειρά αρχιτεκτονικών έργων τα οποία θα ενθαρρύνουν την ενοποίηση και θα συμβάλουν στην αρχιτεκτονική ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος.
Ενα από τα πράγματα που εκπλήσσουν τον πάντα ψύχραιμο συνομιλητή μου είναι η κραυγαλέα έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα στο (ελληνικό) κράτος και την ιδιωτική πρωτοβουλία. «Δεν είμαι αφελής, γνωρίζω ότι από κάπου προέκυψε αυτή η δύσκολη σχέση. Αλλά έχω την άποψη πως δεν μπορεί να συνεχιστεί αν θέλει η Ελλάδα να προχωρήσει. Από αυτήν την άποψη, η κρίση είναι μια ευκαιρία. Τώρα η χώρα είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει νέες ισορροπίες. Και, φυσικά, η κρίση είναι το σύμπτωμα. Ας δούμε τι υπάρχει από κάτω».
Δεν ήταν σε μεγάλα κέφια ο Χάρι Γκούγκερ την ημέρα που μιλήσαμε. Λίγες ώρες νωρίτερα είχε πληροφορηθεί τα αποτελέσματα ενός κρίσιμου δημοψηφίσματος στη χώρα του, την Ελβετία. Η πλειοψηφία των συμπατριωτών του ψήφισε «ναι» στην αυτόματη απέλαση των ξένων πολιτών που υποπίπτουν σε σοβαρά εγκλήματα, όπως φόνοι και βιασμοί. «Ντρέπομαι ως Ελβετός. Η κοινωνία μας διαιρείται επισήμως». Η συζήτηση για το ελβετικό δημοψήφισμα μας φέρνει στον τίτλο του ερευνητικού προγράμματος: «Αθήνα, πόλη των μεταναστών». Δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία για το όνομα, η ιστορία της Αθήνας είναι χαραγμένη από ιστορίες μετανάστευσης, εσωτερικής ή εξωτερικής. «Και η Αθήνα είχε πάντα εξαιρετικές επιδόσεις στην απορρόφηση μεταναστών. Αλλά σήμερα έχουμε για πρώτη φορά ένα μεταναστευτικό ρεύμα τόσο ριζικά διαφοροποιημένο, χωρίς τον παραμικρό δεσμό με την ελληνική ζωή και κουλτούρα. Η μαύρη εργασία δείχνει τεράστια και είναι σίγουρο ότι κάποιοι κερδίζουν από τη σημερινή κατάσταση».
Η Πανεπιστημίου
Σε ένα αστικό περιβάλλον ανοιχτής κρίσης τα σχέδια για την πεζοδρόμηση της οδού Πανεπιστημίου ηχούν κάπως παράξενα στα αυτιά του Χάρι Γκούγκερ. «Οταν μια πόλη έχει να αντιμετωπίσει τόσα προβλήματα, το να πεζοδρομήσεις έναν μεγάλο δρόμο, να φυτεύσεις δέκα δέντρα είναι η εύκολη λύση, το τυπικό πολιτικό ένστικτο».
Αλλά την Αθήνα την αγαπάει, λατρεύει τη ζωή στον δρόμο, «ξέρετε αυτό δεν είναι κάτι αυτονόητο για όλες τις πόλεις», το λέει και με κοιτάζει στα μάτια. Και στην ερώτηση του φωτογράφου Αλέξανδρου Φιλιππίδη για τη γειτονιά που θα πρότεινε σε έναν φίλο του Ελβετό, δεν χάνει καθόλου χρόνο, αν και παιδεύεται λίγο με το όνομα. «Θα του έλεγα ανεπιφύλακτα να πάει στο Μοσχάτο. Μου αρέσει η κλίμακα αυτής της γειτονιάς, το εύρος των δρόμων, τα σπίτια με τους μικρούς κήπους, η αίσθηση της θάλασσας που είναι κοντά».
Οταν θα τελειώσει η συνέντευξη, θα βγούμε έξω από το ξενοδοχείο του, σε έναν κεντρικό δρόμο του Μεταξουργείου. Αυτός, ένας Ελβετός με λευκό δέρμα, ανάμεσα στους παρίες της Αθήνας. Δευτέρα πρωί και τη μικρή μας βόλτα συνοδεύουν παιδιά 20 ετών που ψάχνουν τη δόση τους. Στην οδό Ιάσονος οι εικόνες είναι τρομακτικές. Σε λίγες ώρες θα προσγειωνόταν στην καρδιά της Ευρώπης. Τι να σκεφτόταν;
Αρρωστη περιοχή το Γεράνι
Δύο ημέρες πριν συναντηθούμε, ο Ελβετός αρχιτέκτονας, που κέρδισε το βραβείο στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας για λογαριασμό μιας άλλης πόλης την οποία μελέτησε σε βάθος, του Μπαχρέιν, έκανε μια βόλτα στο Γεράνι, την περιοχή ανάμεσα στην οδό Αθηνάς και την πλατεία Κουμουνδούρου. Σοκαρίστηκε. Οχι τόσο για την κοινωνική κατάρρευση (στην οποία επέμεναν πολλοί Ελληνες φίλοι του). «Αισθάνθηκα κατάθλιψη ως αρχιτέκτονας». Και να σκεφτεί κανείς ότι σήμερα το Γεράνι είναι σε απείρως καλύτερη κατάσταση, ακόμη κι αν το συγκρίνεις με την αντίστοιχη εικόνα πριν από λίγους μήνες.
«Βλέπεις σκόρπια νεοκλασικά, πολλά από τα οποία σε κακή κατάσταση, και ανάμεσά τους, μεγάλα άχαρα κτίρια. Αυτό που έγινε είναι λάθος και θα πρέπει να δούμε τι μπορεί να γίνει για να αλλάξει. Η καταθλιπτική αρχιτεκτονική δημιουργεί από μόνη της ανθυγιεινές συνθήκες, δεν μου φαίνεται επομένως καθόλου περίεργο που στη συγκεκριμένη γειτονιά αναπτύχθηκαν φαινόμενα κοινωνικής παραβατικότητας και επιθετικότητα. Η περιοχή φωνάζει “είμαι άρρωστη”, σαν να έχει βομβαρδιστεί με κακά κτίρια. Τα κτίρια που φτιάχνεις δεν είναι άσχετα με τις ζωές που θα έχεις μετά. Και αυτό το περιβάλλον είναι άρρωστο». Αρα, τι προτείνει ο ίδιος; Εναν βομβαρδισμό από την ανάποδη; «Δεν μιλάω για κατεδαφίσεις, διαπιστώνω μόνο ότι οι προσδοκίες από την αρχιτεκτονική στην Ελλάδα είναι σχετικά περιορισμένες».
Αρκετή φιλοσοφία, λίγη στρατηγική
Είναι απόγευμα Κυριακής στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη και πολλοί από όσους παρακολουθούν το συμπόσιο «Η Αθήνα σε κρίση» αισθάνονται τη φυσιολογική κούραση που αισθάνεται κανείς έχοντας ακούσει μπόλικες εικοσάλεπτες εισηγήσεις. Το πρόγραμμα έχει εκτροχιαστεί, είμαστε σχεδόν δύο ώρες μετά το «χρονοδιάγραμμα» της συνάντησης. Είναι η ώρα της «στρογγυλής τράπεζας», της κουβέντας ανάμεσα σε αρχιτέκτονες· ο μοναδικός μη αρχιτέκτονας της «παρέας» είναι ο νέος δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης, ο οποίος λίγο αργότερα θα εισπράξει το θερμό χειροκρότημα πολλών από τους παρευρισκομένους. Ανάμεσα στους συνδαιτυμόνες του τραπεζιού και ο Χάρι Γκούγκερ. «Γνώριζα ότι οι αρχαίοι Ελληνες ήταν καλοί στη φιλοσοφία, αλλά σήμερα βλέπω ότι και οι σύγχρονοι Ελληνες είναι το ίδιο καλοί. Σήμερα είχαμε αρκετή φιλοσοφία, αρκετούς τακτικισμούς και λίγη στρατηγική», επισήμανε ο Ελβετός καθηγητής. Και μετά απευθύνθηκε στους συναδέλφους του: «Είσαστε έτοιμοι να παρέμβουμε στο hardware ή θα μείνουμε σε μια απλή αναβάθμιση του software;».
| Αποψη: Το ίζημα του χρόνου και η επιβράδυνση της Αθήνας_(…ΠOΛITIΣMOΣ…) |
| Αυτή η κρίση είναι μόνο το σύμπτωμα_(…ΠOΛITIΣMOΣ…) |
Του Παναγιωτη Tουρνικιωτη*
Η Αθήνα, όπως κάθε πόλη που ζει τη μακρά διάρκεια, είναι ιζηματογενής, δηλαδή είναι σχηματισμένη από τη διαδοχική εναπόθεση φυσικών και πολιτισμικών υλικών, που αποτυπώνουν σε επάλληλα στρώματα μεταβολές, που έχουν λάβει ή συνεχίζουν να λαμβάνουν χώρα.
Κάτω από την πόλη βρίσκονται όλες οι πόλεις που έζησαν στον ίδιο τόπο, αφήνοντας να ξεφυτρώνουν δείγματα χαμένου χρόνου, που έχουν αντέξει στον άνθρωπο και τους καιρούς, μαζί με επιλεγμένα στρώματα, που έχουν ανασκαφεί για να προσθέσουν νόημα στο παρόν.
Πάνω στη πόλη ορθώνονται νέα και παλιά κτίρια, που μεταβάλλονται αργά ή γρήγορα, νεοκλασικά ή μοντέρνα, συντηρημένα ή εγκαταλελειμμένα αλλά «ζωντανά».
Ζούμε σε ένα ίζημα που εξαρτάται από τον χρόνο και παραπέμπει αναπόφευκτα σε αυτόν, έχει αποτυπωμένο επάνω του ένα ρυθμό. Αυτό είναι το ίζημα του χρόνου.
Η σύγχρονη Αθήνα είναι μια πολύ «γρήγορη» πόλη. Η ταχύτητα με την οποία αλλάζει στα μεταπολεμικά χρόνια την έχει καταστήσει ανοίκεια. Δεν προλαβαίνει να κατακαθήσει η κάθε εποχή της και ανακατώνεται πάλι ο χρόνος της. Αυτή είναι η «κρίση» του χτισμένου σώματός της!
Εχουμε ανάγκη την προστασία του χρόνου. Πρέπει να μπορείς να διαβάζεις στην πόλη τη διαστρωμάτωση, όπως διαβάζεις την ηλικία στο πρόσωπο, στο ρούχο ή στο χαρτί. Πρέπει να βλέπεις την ηλικία του χώρου, με τις ρυτίδες και τις ουλές.
Στόχος είναι η επιβράδυνση της Αθήνας! Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ξεπεράσουμε το πάγωμα του αρχαιολογικού χώρου, εξασφαλίζοντας την ώριμη γοητεία του χτισμένου. Δεν μιλάω για «κατασκευές» του χρόνου, σαν το επίστρωμα των τοίχων του Πικιώνη, που μετέτρεψε το ίζημα σε collage.
Η σύγχρονη πόλη να βιώνεται στην τέταρτη διάσταση της στρωματογραφίας, περίπου όπως στον κυβισμό, όταν περνάς βιαστικά από στρώση σε στρώση. Η διαφάνεια και η συνύπαρξη των εποχών να ορίζουν τη μακρά διάρκεια. Οι επάλληλοι χρόνοι να γράφουν ταυτόχρονα χωρίς να αποτελούν κατασκευή.
Για να συμβεί αυτό ας αρχίσουμε περιορίζοντας τα εκατό χρόνια προστασίας του ισχύοντος αρχαιολογικού νόμου στα πενήντα. Τα έχω ήδη «περάσει» και πιστεύω ότι εξασφαλίζουν το «ζωντανό» ίζημα του χρόνου που κατακάθεται αργά και σταθερά χωρίς να είναι ακόμα απολίθωμα.
* Ο κ. Παναγιώτης Τουρνικιώτης είναι αρχιτέκτων.
κάποιες απόψεις στο ΒΗΜΑ της 12/12/10 για το ΕΥΡΩ
Μπορεί η Ευρώπη να ζήσει χωρίς το ευρώ;
ΤΟ ΒΗΜΑ, 12/12/10
Κοινή είναι η πεποίθηση παντού στον κόσμο ότι η Ευρώπη και ειδικότερα η ευρωζώνη, που αποτελεί την καρδιά του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, απειλείται πραγματικά για πρώτη φορά από τη συγκρότησή της, από τότε που αποφάσισε να πάρει τη μορφή Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης.Το κοινό νόμισμα αμφισβητείται ευθέως από τις πανίσχυρες και ελεγχόμενες από τις υπερατλαντικές τράπεζες και το παραπαίον χρηματοπιστωτικό κέντρο του Λονδίνου αγορές, κινδυνεύει πραγματικά από τα πολλά κερδοσκοπικά κύματα, από τον καθημερινά διακινούμενο παγκοσμίως πλούτο που νιώθει ότι μπορεί να απειλήσει το ευρωπαϊκό θαύμα ή απλώς να βγάλει εύκολα κέρδη θηρεύοντας σε αφύλακτους και απροστάτευτους τόπους.
Ισως αυτό να είναι και το μεγάλο πρόβλημα της Ευρώπης, που ανέδειξε η διαρκώς μεταλλασσόμενη διεθνής οικονομική κρίση και τώρα καλείται να λύσει σε λίγες ημέρες η συγκρουόμενη ηγεσία της.
Στη Σύνοδο Κορυφής της προσεχούς Πέμπτης και Παρασκευής κρίνεται ακριβώς η τύχη της Ευρώπης, η μετεξέλιξή της, αν η νομισματική ένωση γίνει και οικονομική, αν όντως η ευρωζώνη και το κοινό νόμισμα θα αποκτήσουν ισχυρούς αμυντικούς μηχανισμούς, ικανούς να αποκρούουν τους πάντα επιθετικούς κερδοσκόπους και να διαμορφώνουν πεδία σταθερότητας για το ευρώ και για τις απειλούμενες τον τελευταίο χρόνο χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Οι ως τώρα δηλώσεις και αντιδηλώσεις φανερώνουν μεγάλη αντίθεση ανάμεσα στον κυρίαρχο γαλλογερμανικό άξονα και στις θεσμικές εκφράσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης που μαζί με τις υπόλοιπες χώρες, μεγάλες και μικρές, της περιφέρειας και του μεσογειακού Νότου διεκδικούν πιο ολοκληρωμένες λύσεις. Κανείς δεν μπορεί να προδιαγράψει με ακρίβεια τη συνέχεια. Η μόνη ελπίδα πηγάζει από την ιστορική εμπειρία, η οποία μας θυμίζει ότι έτσι προχωρεί η Ευρώπη, συγκρουόμενη αλλά πάντα συμβιβαζόμενη.
Διαβάστε περισσότερα:
Νίκος Χριστοδουλάκης
Γιάννης Δραγασάκης
Νίκος Γ. Χαριτάκης
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=9&dt=12/12/2010#ixzz19WhKBIY2
έκθεση για τον Πικιώνη στο Μουσείο Μπενάκη
|
Ο Πικιώνης και οι αρχές του τη σημερινή εποχή της κρίσης
Tου Σπυρου Γιανναρα, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 23/12/2010 Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης ανήκει στην κατηγορία των σπάνιων για τον τόπο ανθρώπων, τους οποίους έχουμε τοποθετήσει σε περίλαμπρο βάθρο μέσα σε ένα μουσείο που δεν επισκεπτόμαστε σχεδόν ποτέ. Η συγκεντρωτική έκθεση ζωγραφικών πινάκων, αρχιτεκτονικών σχεδίων και τεκμηρίων που πραγματοποιείται στο μουσείο Μπενάκη μας δίνει την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με τις διαφορετικές πτυχές ενός πολύπλευρου δημιουργού. Κατ’ αρχάς με έναν ολοκληρωμένο, φτασμένο θα’λεγε κανείς, ζωγράφο, μαθητή του Παρθένη, που έχει αφομοιώσει με τον πιο γόνιμο τρόπο, το ανατρεπτικό για την εποχή μάθημα του Σεζάν, της βυζαντινής και λαϊκής τέχνης προσαρμόζοντάς το στις δικές του πνευματικές αναζητήσεις. Κατά δεύτερον με ένα αρχιτέκτονα με γερή φιλοσοφική και καλλιτεχνική σκευή ο οποίος δεν ψάχνει να καθυποτάξει, αλλοιώνοντάς το, αλλά να προσαρμοστεί στις επιταγές του φυσικού τοπίου. Με έναν βαθιά μεταφυσικό άνθρωπο που αφουγκράζεται την αδιάπτωτη συνέχεια μιας παράδοσης από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο μέχρι την λαϊκή τέχνη των νεότερων χρόνων. Τη μετακύλιση, δηλαδή, από γενιά σε γενιά μιας αίσθησης του ιερού, σύμφυτη με μια αίσθηση αρμονίας του κόσμου, την οποία προσπαθεί να διασώσει στο έργο του. Με άλλα λόγια, με μια στάση που βρίσκεται στους αντίποδες της επικρατούσας, από την εποχή της ανοικοδόμησης της Ελλάδας μέχρι τώρα. Σε μια εποχή πνευματικής (πρωτίστως) και οικονομικής κρίσης, εύλογα διερωτάται κανείς εάν η κατάσταση αυτή είναι αντιστρέψιμη. Αν μπορούμε, έστω και την ύστατη στιγμή «να μοιάσουμε μ’ αυτό που πραγματικά είμαστε», προσαρμόζοντας την ζωή μας στις βαθύτερές μας ανάγκες. Ζητήσαμε, λοιπόν, από τον καθηγητή αρχιτεκτονικής Τάση Παπαϊωνάννου και τον νεότερο (πρώην μαθητή του) αρχιτέκτονα Ανδρέα Μαριάτο να μας εξηγήσουν ποια στοιχεία του «πικιωνικού μαθήματος», για το οποίο κάνει λόγο ο Λορεντζάτος, παραμένουν επίκαιρα. ΣXETIKA ΘEMATA |
| AΠOΨH : Εργο που εκπέμπει δυσεύρετο ήθος_(…ΠOΛITIΣMOΣ…) |
| AΠOΨH : Ο τόπος αποστραγγίστηκε από τη μυστικότητά του_(…ΠOΛITIΣMOΣ…)
Σεβασμός στην ιερότητα της γης
Του Σπυρου Γιανναρα, Καθημερινή 12/12/2010 Η συγκεντρωτική έκθεση «Δημήτρης Πικιώνης 1887-1968», που εγκαινιάζεται στις 15/12 στο Μπενάκη της Πειραιώς, αποτελεί ευκαιρία να γνωρίσουμε, όχι απλώς άλλο ένα σπουδαίο αρχιτεκτονικό ή καλλιτεχνικό επίτευγμα, αλλά και τα λάθη που κατέστρεψαν τον τόπο και αρρωσταίνουν τις ψυχές, ώστε να αναζητήσουμε θεραπεία. Η διδασκαλία του είναι πολυτίμητη, διότι εκεί ξαναβρίσκουμε, ατόφιες κι ανόθευτες, έννοιες όπως η παράδοση ή η ιερότητα της γης, η βαθιά στρέβλωση των οποίων αποτελεί γενεσιουργό αιτία της σημερινής κρίσης. Ο Πικιώνης τοποθετεί πάνω από τις υλικές, τις ανάγκες του πνεύματος σε δεδομένο τόπο και χρόνο, που δεν καλύπτονται από την άκριτη κι εν παντί τόπω εφαρμογή διανοητικών σχημάτων ή θεωρητικών αισθητικών αρχών. Η παράδοση, για τον Πικιώνη, η επιβίωση πανάρχαιων ρυθμών ή μορφών, είναι το διαρκές πάντρεμα του διεθνούς με το εθνικό, για τη γονιμοποίηση του οικουμενικού και την κατάκτηση του απλού και του φυσικού. Και το εθνικό στην τέχνη δεν είναι η ατομική έκφραση ή αυτοπραγμάτωση του καλλιτέχνη, αλλά η προσπάθεια «να κλείσει μέσα στις γραμμές του την ψυχή του διπλανού του». Αδιάπτωτα επίκαιρη είναι η αγωνία του για τον θανάσιμο τραυματισμό όχι μόνο της μορφής αλλά και της ψυχής του αρχέγονου ελλαδικού τοπίου, η «γαίας ατίμωσις». Η ανεπανόρθωτη καταστροφή της γης απ’ όπου όλοι μας οι πρόγονοι μέχρι την Τουρκοκρατία, «ανέσυραν μέσα από το χώμα και τους βράχους της» μια νέα κάθε φορά μορφή του παγκοσμίου λόγου. Ζητήσαμε από την Αγνή Πικιώνη, δυο μαθητές του, τον Παύλο Καλαντζόπουλο και τον Αλέξανδρο Παπαγεωργίου – Βενετά, και τον καθηγητή Ζήση Κοτιώνη να μιλήσουν για τον άνθρωπο και το έργο. Προφητικός για το περιβάλλον Μετά την αναδρομική έκθεση στην Πινακοθήκη το ’78, αναζητούσαμε χρήματα για να εκδώσουμε το έργο του Πικιώνη: τα κείμενα, τη ζωγραφική, τα αρχιτεκτονικά, μια μελέτη για τη Χίο. Τριάντα χρόνια αργότερα, με την έκδοση της μελέτης, χαρίσαμε όλο το έργο στο Μπενάκη. Η συνολική αυτή έκθεση συνιστά την πιο σωστή αντιμετώπιση (σε όλα τα επίπεδα) που έχει γίνει ποτέ στον Πικιώνη. Ο στόχος είναι να δείξουμε συγκεντρωμένο το έργο μαζί με τα σχετικά ντοκουμέντα για τη ζωή και την εποχή του, ώστε να μπορεί ο επισκέπτης να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα. Υπήρξε όμως ένα διάστημα που ο Πικιώνης εγκαταλείφθηκε. Τον είχαν παραμερίσει με τη δικαιολογία ότι η διδασκαλία του ενέχει τον «κίνδυνο» της μίμησης της λαϊκής αρχιτεκτονικής. Το ενδιαφέρον στην Ελλάδα ξαναφούντωσε χάρις σε εκείνο που γεννήθηκε σε Ολλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Φινλανδία, Νορβηγία κ.λπ. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη ιταλική έκδοση της Selecta που εντάσσει τον Πικιώνη μαζί με τους μεγάλους ανά τον κόσμο αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα. Το έργο του αφορά σήμερα τη μεγάλη συζήτηση για τον δημόσιο χώρο. Πολλοί ανακαλύπτουν προφητικά κείμενα του 1933 για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Ομως, το έργο αυτό απαίτησε πολλές θυσίες. Ολοι αυτοί οι μεγάλοι καλλιτέχνες που θαυμάζουμε σήμερα δυσκολεύτηκαν πολύ να τα καταφέρουν. Εχουμε ένα γράμμα του Διαμαντόπουλου που του λέει, «δεν αντέχω άλλο, θα πεθάνω από ασιτία». Εναν πίνακα του Τσαρούχη με αφιέρωση: «Στον Πικιώνη έναντι ενός λουτρού». * Η κ. Αγνή Πικιώνη είναι αρχιτέκτων και επιμελήτρια της έκθεσης. Ως τέχνη, ως τοπίο… Αν ο μοντερνισμός μπορεί να εκληφθεί ως ένα σύνολο αιρέσεων, ο Πικιώνης είναι ο κατ’ εξοχήν μοντερνιστής. Αντιλαμβανόταν την αρχιτεκτονική ως τέχνη και την τέχνη ως αρχιτεκτονική. Πρέσβευε την άρρηκτη σχέση αρχιτεκτονικής, γλυπτικής και εικαστικών τεχνών. Αντιλαμβανόταν την αρχιτεκτονική ως κολάζ και τον αρχιτέκτονα ως «bricoleur», ως μάστορα, που συνδυάζει ετερόκλητα στοιχεία με σύνθετο τρόπο. Τη σύνθεση του θραύσματος (από τον αρχαίο, αλλά και τον σύγχρονο πολιτισμό) με το όλον, και όχι μια σύνθεση μερών, κλασικιστική. Τα δύο κορυφαία έργα του, η διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη και η Παιδική Χαρά στη Φιλοθέη αποτελούν εξαιρετικά δείγματα αυτής της μεθοδολογίας που αντιλαμβάνεται την αρχιτεκτονική ως τοπίο. Μιλάει για την επιστροφή στο καταγωγικό στοιχείο της γης, το οποίο δεν αντιλαμβάνεται απλώς και μόνο ως φυσικό στοιχείο, αλλά ως σύνθεση μύθου ιστορίας, πολιτισμού και Φύσης. Ως όλον. Αυτή η σύζευξη είναι σήμερα και πάλι εξαιρετικά επίκαιρη. * Ο κ. Ζήσης Κοτιώνης είναι καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτονικής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Με ματιά ελεύθερη Η πρώτηαρετή αυτού του ανθρώπου ήταν η αδέσμευτη κι ανοιχτή συζήτηση για τα ουσιώδη. Η ελεύθερη και ανοιχτή ματιά πάνω στα πράγματα. Μια αρετή που σίγουρα δεν βόλευε ούτε, όμως, χρησίμευσε και σε κανέναν. Συνέχισε μια παράδοση, που είχε διακοπές και με την οποία ασχολήθηκαν άνθρωποι που δεν τον είχαν ακούσει ποτέ. Τον είπανε τοπικιστή, εκτός χρόνου, μιλούν για τον «άγνωστο Πικιώνη». Δεν βλέπω τίποτα άγνωστο στον Πικιώνη. Του ανέθεσαν να κάνει δύο δουλειές στου Φιλοπάππου και στη Φιλοθέη. Και τα κατάφερε όσο κανείς άλλος, καλά. Πού είναι το άγνωστο στον αρχιτέκτονα; Είχε όμως στιγμές άτυχες και δύσκολες, όπως το δημαρχείο του Βόλου (σ.σ.: το οποίο δεν έχτισε ο ίδιος). Πρόκειται για δύο ορόφους, ισοϋψείς, πράγμα που δεν έχει καμία σχέση με τη λαϊκή αρχιτεκτονική παράδοση. Ο Πικιώνης δεν ήταν δύσκολος άνθρωπος. Απλώς δεν συγχωρούσε έναν τύπο αρχιτεκτονικής προσανατολισμένο σε μια κατεύθυνση καταναλωτική. Υπήρχε όμως κι ένα ελαφρό μειδίαμα που σε βοηθούσε να τον πλησιάσεις. Δεν περίμενε να έχουν απήχηση όλα όσα έκανε, αλλά δεν απογοητευόταν. * Ο K. Παύλος Καλαντζόπουλος είναι αρχιτέκτων και ζωγράφος. Αυτοσχεδίαζε συνεχώς, παντού Είναι βέβαιο ότι ο Πικιώνης είχε ένα σύνθετο και πολύπλευρο χάρισμα. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός για να στραφεί αργότερα σε σπουδές ζωγραφικής και να καταλήξει στην αρχιτεκτονική. Αν θεωρήσουμε και την στοχαστική του διάθεση και τα αισθητικά και ιστορικά του ενδιαφέροντα, έχουμε μπροστά μας έναν πολυτεχνίτη, υπό την έννοια του homo universalis της Αναγεννήσεως, απέναντι στην οποία η στάση του ήταν, ωστόσο, πολύ κριτική και επιφυλακτική. Μιλούσε για τη μοναδικότητα του ελληνικού τοπίου, τη μορφολογία μιας επιθυμητής νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Εθιγε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, στηλίτευε την ολέθρια παραμόρφωση των αρχαιολογικών χώρων. Τα θέματα αυτά, η αντιμετώπιση των οποίων αποτελούσε τον άξονα της ζωής του, επανέρχονταν συνεχώς στον λόγο του. Στο Πολυτεχνείο, αλλά και στο εργοτάξιο, μετέδιδε τις σκέψεις του συνεχώς –και αυτό ήταν το κύριο της προσωπικότητός του– στους μαθητές του, αλλά και σε όποιον ήταν κατά τύχη παρών και ήθελε τη γνώμη του. Ο Πικιώνης είχε έναν ιδιοφυή τρόπο αυτοσχεδιασμού και επαναληπτικής προσέγγισης του σχεδιαστικού στόχου. Αυτοσχεδίαζε και επί χάρτου και επί του πεδίου. Μας άφησε πολυάριθμα σχέδια για καθένα από τα διακριτικά του κτίσματα, που αντιπροσωπεύουν διάφορα στάδια ωρίμασης της ιδέας. Σχεδιάζοντας και επανασχεδιάζοντας διάφορες παραλλαγές του ίδιου θέματος έψαχνε τη λύση του. * Ο κ. Αλέξανδρος Παπαγεωργίου – Βενετάς είναι αρχιτέκτων, πολεοδόμος. |
περιβάλλον και πολιτική 