Υποβάθμιση κοινοχρήστων πραγμάτων και προσβολή της προσωπικότητος

Προσβολή προσωπικότητας από περιβαλλοντική υποβάθμιση κοινοχρήστων πραγμάτων

Γράφει η Σόφη Παυλάκη, Δικηγόρος

πηγή:

http://www.legalnews24.gr/2017/02/blog-post_17.html

Μία ιδιαίτερα σημαντική απόφαση, η υπ΄ αριθ. 43/2016,[1] εκδόθηκε πρόσφατα από το Α1 Πολιτικό Τμήμα του Αρείου Πάγου, σύμφωνα με την οποία στην έννοια του δικαιώματος επί της προσωπικότητας περιλαμβάνονται όλα τα άυλα αγαθά, τα οποία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα

με το πρόσωπο και ανήκουν σε αυτό, όπως η κοινωνική ατομικότητα του ανθρώπου. Από τα ανωτέρω απορρέει και το δικαίωμα χρήσεως των κοινοχρήστων πραγμάτων (967-970 ΑΚ), όπως ο ατμοσφαιρικός αέρας, που εντάσσονται στην ευρύτερη έννοια του περιβάλλοντος και συμπίπτουν με τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά αγαθά, συνιστώντας προϋπόθεση ζωής και στοιχεία για την εξασφάλιση ποιότητας ζωής. Δέχθηκε περαιτέρω το Δικαστήριο, ότι η απόλαυση ενός ήρεμου περιβάλλοντος, ελεύθερου από ρύπους, είναι και αυτή μία έκφανση του δικαιώματος επί της προσωπικότητας. Προσβολή ως προς αυτή την πλευρά του όλου δικαιώματος μπορεί να προκαλείται και όταν διαταράσσεται η ωφέλεια από την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος όσον αφορά την ατμόσφαιρα με την εκπομπή ρύπων, όπως καπνού, αναθυμιάσεων και θορύβων (ηχορύπανση). Το δικαίωμα χρήσεως των κοινοχρήστων πραγμάτων αποτελεί, κατά την απόφαση, αυτοτελή εκδήλωση του δικαιώματος της προσωπικότητας κατ΄ άρθρο 57 ΑΚ.

Με την απόφαση ΑΠ 43/2016 το Δικαστήριο έκρινε ότι με τη διάταξη του άρθρου 57 ΑΚ η προστασία του δικαίου εκτείνεται και στους συντελεστές εκείνους που αποτελούν την ατομικότητα του προσώπου, είτε αυτοί αναφέρονται στη φυσική του υπόσταση (ζωή, σωματική ακεραιότητα, υγεία) είτε στην πνευματική, ηθική ή κοινωνική του ατομικότητα. Στην έννοια της προσωπικότητας περιέχονται όλες εκείνες οι αστάθμητες αξίες, που απαρτίζουν την ουσία του ανθρώπου και προστατεύονται όλα τα αγαθά που τη συγκροτούν, δηλαδή, μεταξύ άλλων: α) στοιχεία αναφορικά με τη ζωή, σωματική ακεραιότητα και την υγεία του προσώπου (σωματικά αγαθά), β) στοιχεία αναγόμενα στον ψυχικό και συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου (ψυχικά αγαθά), γ) στοιχεία σχετικά με την ελευθερία προς ανάπτυξη της προσωπικότητας, δ) στοιχεία συνδεόμενα με την τιμή του προσώπου, ε) στοιχεία του ιδιωτικού βίου και της σφαίρας του απορρήτου.[2] Στην έννοια δε του δικαιώματος επί της προσωπικότητας περιλαμβάνονται όλα τα άυλα αγαθά, τα οποία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με το πρόσωπο και ανήκουν σε αυτό, όπως είναι και η κοινωνική ατομικότητα του ανθρώπου.

Από τα ανωτέρω απορρέει και το δικαίωμα χρήσεως των κοινόχρηστων πραγμάτων (άρθρα 967, 968-970 ΑΚ), όπως είναι και ο ατμοσφαιρικός αέρας, που εντάσσονται στην ευρύτερη έννοια του περιβάλλοντος και συμπίπτουν σε ευρεία κλίμακα με τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά αγαθά, συνιστώντας τόσο προϋπόθεση ζωής, όσο και στοιχεία για την εξασφάλιση ποιότητας ζωής. Από τα ανωτέρω συνάγεται, ότι η απόλαυση ενός ήρεμου περιβάλλοντος ελεύθερου από ρύπους είναι και αυτή μία έκφανση του δικαιώματος επί της προσωπικότητας. Προσβολή ως προς αυτή την πλευρά του όλου δικαιώματος μπορεί να προκαλείται και όταν διαταράσσεται η ωφέλεια από την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος όσον αφορά την ατμόσφαιρα με την εκπομπή ρύπων όπως καπνού, αναθυμιάσεων αλλά και θορύβων (ηχορύπανση). Εάν η εκπομπή είναι τόσο ισχυρή, ώστε να απειλεί και την υγεία των κοινωνών, τότε επέρχεται προσβολή και ως προς μία επιπλέον έκφανση του γενικού δικαιώματος της προσωπικότητας εκείνης που αφορά το ειδικότερο δικαίωμα στην υγεία. Συνεπώς, το δικαίωμα χρήσης των κοινοχρήστων πραγμάτων αποτελεί αυτοτελή εκδήλωση του δικαιώματος της προσωπικότητας, όπως προσδιορίζεται από τη διάταξη του άρθρου 57 ΑΚ.[3]

Το δικαίωμα επί της προσωπικότητας προσδιορίζεται εννοιολογικά και με τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ. 1, 5 παρ. 1, 2 και 5 και 24 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγματος, ενώ η συμπεριφορά με την οποία διαταράσσεται από τρίτους στοιχείο περιβαλλοντικό κατά τέτοιο τρόπο, ώστε είτε να αλλοιώνεται ή να καταργείται η κοινή ωφέλεια που πηγάζει από τη χρήση του συγκεκριμένου πράγματος, είτε να καθίσταται αδύνατη η χρήση του στοιχείου αυτού, συνιστά παράνομη προσβολή κατά τις διατάξεις των άρθρων 57, 970 ΑΚ, όπως αυτές εμπλουτίζονται από το άρθρο 24 του Συντάγματος. Επομένως, το δικαίωμα του ανθρώπου στη χρήση και την απόλαυση της ωφέλειας του ζωτικού χώρου του, αποτελεί την ιδιωτικού δικαίου έκφανση της κατοχύρωσης από το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος, του κοινωνικού δικαιώματος στο περιβάλλον, που τριτενεργεί στις ιδιωτικές έννομες σχέσεις μέσω των διατάξεων των άρθρων 57 και 967 επ. ΑΚ.

Η προστασία του δικαιώματος της προσωπικότητας μέσω των ανωτέρω διατάξεων του ΑΚ, απαιτεί τη συνδρομή των εξής προϋποθέσεων: α) Προσβολή του δικαιώματος χρήσης που συνίσταται στη διατάραξη από τρίτους κάποιου περιβαλλοντικού στοιχείου κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αλλοιώνεται ή να καταργείται η κοινή ωφέλεια που πηγάζει από τη χρήση του συγκεκριμένου πράγματος ή προσβολή της υγείας (σωματικής ή ψυχικής) του προσώπου, β) παράνομος χαρακτήρας της προσβολής, δηλαδή ύπαρξη συμπεριφοράς αντίθετης με τις επιταγές ή απαγορεύσεις της έννομης τάξης, που προσβάλλει την κοινή χρήση ή την κοινή ωφέλεια κοινού σε όλους ή κοινοχρήστου πράγματος ή τη σωματική ή την ψυχική υγεία του ατόμου. Η αξίωση που απορρέει από την προσβολή του πιο πάνω δικαιώματος συνίσταται, εκτός των άλλων, στην άρση της τελευταίας και την παράλειψή της στο μέλλον, εφ΄ όσον υπάρχει βάσιμη απειλή επικείμενης προσβολής (προληπτική αξίωση για παράλειψη). Για την άσκηση των παραπάνω αξιώσεων νομιμοποιείται ο χρήστης του συγκεκριμένου πράγματος ή το πρόσωπο (ως προς τα σωματικά ή ψυχικά αγαθά) που υπέστη την προσβολή, ο οποίος, στην πρώτη περίπτωση, θα πρέπει να βρίσκεται σε ορισμένη τοπική σχέση με το αντίστοιχο περιβαλλοντικό αγαθό.

Επίσης, στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος ορίζεται ότι ο κάθε ένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. Η διάταξη προστατεύει κατά το Δικαστήριο, εκτός των άλλων, και την οικονομική ελευθερία, εφ΄ όσον βέβαια με αυτήν δεν προσβάλλονται τα δικαιώματα των άλλων, δεν παραβιάζεται το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. Έτσι η επιχειρηματική δραστηριότητα, ως οικονομική ελευθερία, πρέπει να ασκείται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην προσβάλλει την προσωπικότητα των άλλων, στην οποία περιλαμβάνεται και η αξίωση να ζει και να κινείται σε καθαρό και υγιές περιβάλλον. Για τον λόγο αυτό το σύγχρονο κράτος υποβάλλει σειρά επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε προηγούμενη λήψη αδείας και σε έλεγχο τηρήσεως των όρων της. Η υποβολή της άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε προηγούμενη άδεια της Διοικήσεως αποτελεί εκδήλωση της εγγυητικής λειτουργίας του κράτους και βέβαια δεν αποκλείει τη δικαστική εξέταση της προσβολής της προσωπικότητας από την άσκηση της οικονομικής.

[1] Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι ενάγοντες και ήδη αναιρεσίβλητοι ισχυρίσθηκαν ότι είναι ιδιοκτήτες των ενδίκων οριζοντίων ιδιοκτησιών σε πολυώροφη οικοδομή. Η πρώτη εναγομένη εταιρία διατηρεί επιχείρηση σε ισόγειο κατάστημα σε πλατεία και συνορεύει με την οδό στην οποία βρίσκεται η οικοδομή των εναγόντων, σε μικρή απόσταση από αυτή. Ισχυρίζονται δε οι αναιρεσίβλητοι ότι η ένδικη επιχείρηση λειτουργεί κατά τρόπο που προσβάλλει την προσωπικότητα των εναγομένων, καθ΄ όσον, μη λαμβάνοντας τα απαραίτητα μέτρα και ειδικότερα μη τοποθετώντας τα κατάλληλα φίλτρα κατά το ψήσιμο των φαγητών (με καύσιμη ύλη το κάρβουνο, παρά τις διαμαρτυρίες των εναγόντων, με συνέπεια να προκαλείται εκπομπή καπνών και αιθάλης, από τον σωλήνα του απαγωγικού συστήματος του καταστήματος, που εισέρχεται στις κατοικίες τους και καθιστά αποπνικτικό για εκείνους το περιβάλλον διαβίωσης και την ατμόσφαιρα με κίνδυνο για την υγεία τους, ενώ συγχρόνως δυσχεραίνεται η χρήση των κατοικιών τους και ιδίως των εξοστών των διαμερισμάτων της οικοδομής. Ζήτησαν δε κατόπιν αυτών, εν όψει της παράνομης και υπαίτιας συμπεριφοράς των εναγομένων: α) να υποχρεωθούν αυτοί να καταβάλουν, εις ολόκληρον ο καθένας, ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη έκαστος των εναγόντων από την αδικοπραξία των εναγομένων το ποσό των 15.000 ευρώ σε καθένα εξ αυτών και β) να υποχρεωθούν οι εναγόμενοι να τοποθετήσουν στο απαγωγικό σύστημα, της εναγομένης επιχείρησης τα κατάλληλα φίλτρα για την κατακράτηση των οσμών και των σωματιδίων καπνού, σε περίπτωση δε δυστροπίας αυτών να επιβαρυνθούν τα έξοδα οι ενάγοντες και να υποχρεωθούν οι εναγόμενοι να τους τα αποδώσουν με απειλή χρηματικής ποινής σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

[2] ΑΠ 543/2009, 261/2008.

[3] ΑΠ 718/2001.

Εκείνοι που επέζησαν – THOSE WHO SURVIVED (ντοκιμαντέρ)

πηγή: http://thosewhosurvived.smallplanet.gr/173876935?autoplay=1

Written & Directed by Yorgos Avgeropoulos
2016, Greece, 33min

Available versions:
– Ελληνικά [33 λεπτά]
– English [33 min.]

ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΕΠΕΖΗΣΑΝ – Ιστορίες Αξιοπρέπειας
Πολλοί από τους χιλιάδες πρόσφυγες οι οποίοι κατάφεραν να φτάσουν στην Ελλάδα, είναι θύματα βασανιστηρίων που ρισκάροντας τα πάντα, κατόρθωσαν να ξεφύγουν από τους διώκτες τους και να αναζητήσουν άσυλο στις πύλες της Ευρώπης – φρούριο. Είναι οι πιο ευάλωτοι απ’ τους ευάλωτους. Ο Μουράτ, ο Ζάν, και ο Αλί, αόρατοι μέσα στο πλήθος, έχουν ν’ αντιμετωπίσουν τώρα μια νέα περιπέτεια: Να πείσουν τις ελληνικές αρχές για την ιστορία τους έχοντας ως μόνη απόδειξη το λόγο και το σώμα τους, να στήσουν μια καινούργια ζωή από το μηδέν, και το σημαντικότερο, να επουλώσουν τις πληγές τους.

THOSE WHO SURVIVED – Stories of Dignity
Many of the thousands forced to follow the pathways of migration, are victims of torture. They are amongst the most vulnerable of vulnerable, tortured in their country in the most savage and unspeakable manner. They succeeded in fleeing from their persecutors, and risking everything, placed their lives in danger, yet again, to seek protection at the gates of fortress Europe. Murat, Jean and Ali, now rendered invisible in the crowds of the Greek capital, face a new adventure: to convince the authorities of their story with the sole proof of their word and body, to set up a new life from scratch, and most importantly, to heal their wounds.

υδροβιότοπος Λιβάδι-Κολοβρέχτης

Ο υγροβιότοπος Λιβάδι (Κολοβρέχτης)  βρίσκεται στα σύνορα των δήμων Μεσσαπίων-Διρφύων και Χαλκιδέων και αποτελεί ένα οικοσύστημα μεγάλης φυσικής και οικολογικής αξίας. Έχει κηρυχτεί προστατευόμενη περιοχή με  Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ. 642 Δ 9-10-1989) και προστατεύεται από  διεθνείς συνθήκες (Ramsar-Βέρνης) τις οποίες έχει υπογράψει και δεσμεύουν το ελληνικό κράτος. Όμως, στην πραγματικότητα αντί να προστατεύεται, ο υγροβιότοπος υποβαθμίζεται, λεηλατείται και καταστρέφεται συνειδητά:  από τις φωτιές που μπαίνουν στους καλαμιώνες με στόχο την καταπάτηση του χώρου και την επέκταση των γεωργικών καλλιεργειών, από τα βιομηχανικά απόβλητα που ρέουν από γειτονικές επιχειρήσεις, τις απορρίψεις σκουπιδιών και μπάζων, τα αστικά λύματα, τις παράνομες εκχερσώσεις και επιχωματώσεις με στόχο την καταπάτηση, την παράνομη κατασκευή καναλιών απορροής, τα φυτοφάρμακα και τα αγροτοκτηνοτροφικά απόβλητα, το παράνομο κυνήγι και την παράνομη βοσκή ζώων, την κίνηση τροχοφόρων και το παράνομο στρώσιμο δρόμων. Όλα αυτά πάντα με τη συνένοχη παντελή αδιαφορία των υποτιθέμενων υπεύθυνων αρχών.

Διαχρονικά στον υγροβιότοπο ζούσαν ή διαχείμαζαν πολλά πουλιά (ερωδιοί, χαλκόκοτες, γλαρόνια, πρασινοκέφαλες πάπιες, γερακίνες, ασημόγλαροι και καστανοκέφαλοι γλάροι, καλημάνες κ.α) αφού αποτελεί ένα σημαντικό πέρασμα υδρόβιων πτηνών μερικά από τα οποία είναι πολύ σπάνια, όπως οι καλημάνες.  Στο παρελθόν έχουν καταμετρηθεί 49 προστατευόμενα είδη πουλιών ενώ υπάρχουν και δεκάδες άλλα μεταναστευτικά και μη.

Σήμερα, θεωρείται ότι οι ανθρώπινες παρεμβάσεις μειώνουν τραγικά τους πληθυσμούς των πουλιών. Οι καταπατητές συνεχίζουν ανενόχλητοι την καταστροφή με εμπρησμούς και άλλες παρεμβάσεις ενώ οι αρμόδιες υπηρεσίες του Κράτους κάνουν εδώ και δεκαετίες  τα στραβά μάτια.  Η ‘’Ομάδα Πολιτών για τη Διάσωση του Υγροτόπου του Κολοβρέχτη’’ καταγγέλλει:  τον τελευταίο καιρό με αλλεπάλληλες φωτιές-εμπρησμούς, οι επίδοξοι διεκδικητές και καταπατητές του υγροτόπου προσπαθούν να δημιουργήσουν το έδαφος για να εισβάλουν περισσότερο μέσα στον πυρήνα του υδροβιοτόπου. Επιπλέον και αμέσως μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές του Δεκεμβρίου ένα καμένο κομμάτι έχει ήδη μπαζωθεί από κάποιους διεκδικητές, ενώ εντός της ζώνης Α’ του υδροβιότοπου βρίσκεται εγκατεστημένη μπουλντόζα η οποία προχωρά σε εργασίες διαμόρφωσης.΄

Οι εμπρησμοί όμως δεν είναι κάτι που συμβαίνει τελευταία, είναι η πάγια εγκληματική τακτική των καταπατητών εδώ και πολλά χρόνια, οι οποίοι, με την ανοχή πάντα των αρμόδιων υπηρεσιών, σταδιακά καταστρέφουν τον υγροβιότοπο. Ο προηγούμενος εμπρησμός είχε συμβεί στις 20 Φεβρουαρίου του 2014. ‘’Το θέαμα ήταν ανατριχιαστικό. Λίγο πριν νυχτώσει μια τεράστια φωτιά κατέστρεψε μεγάλο τμήμα του πυρήνα του βιότοπου. Τα πουλιά έφυγαν ή κάηκαν. Οι φωλιές τους, τα βατράχια, οι χελώνες κάηκαν’’.

Επίσης θα πρέπει να θυμίσουμε ότι στο παρελθόν ομάδα δημοτικών συμβούλων του δήμου Μεσσαπίων προσπάθησαν να θέσουν επίσημα θέμα αποξήρανσης και εκμετάλλευσης για οικοπεδοποίηση. Επίσης, ότι ο Δήμος Μεσσαπίων παράνομα έστρωσε δρόμο μέσα στον πυρήνα (Α’ Ζώνη) του υγρότοπου με χώμα από τα μεταλλεία της Λάρκο.

Μετά  από διαμαρτυρίες πολιτών και τοπικών συλλόγων ο συνήγορος του πολίτη παρενέβη δύο φορές με επιστολές (στις 19/6/2008 και  9/10/2008), με αυστηρές συστάσεις προς τη δημόσια  διοίκηση και τους δήμους Μεσσαπίων και Χαλκιδέων για την καταστροφή του Κολοβρέχτη.

Τι έκαναν όμως οι Δήμοι και οι αρμόδιες υπηρεσίες του Κράτους μέχρι σήμερα;  Απολύτως τίποτα. Άφησαν δηλαδή ανενόχλητους τους καταπατητές  να καταστρέφουν  τον υγροβιότοπο με συνεχείς εκχερσώσεις και επιχωματώσεις, την κατασκευή καναλιών απορροής και εμπρησμούς.  Οι ευθύνες λοιπόν των αρμόδιων αρχών (Δήμοι-Περιφέρεια) για τη σημερινή καταστροφή είναι μεγάλες και είναι ακόμη μια απόδειξη ότι δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτα από αυτούς. Μόνο η συλλογική κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση των ίδιων των πολιτών μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Το παράδειγμα της αρχιτεκτονικής αποκατάστασης της Δημοτικής Αγοράς της Χαλκίδας ενάντια στην ισοπεδωτική μανία του δημάρχου το αποδεικνύει περίτρανα. Μια ομάδα πολιτών με επιμονή, δημοκρατική οργάνωση, αγάπη για την τοπική ιστορία και την επιστημονική τεκμηρίωση κατάφερε όχι μόνο  να αποτρέψει το γκρέμισμα αλλά και να αναδείξει τους ιστορικούς και επιστημονικούς όρους της ορθής αποκατάστασης.

Δεν πρέπει λοιπόν να ανεχτούμε άλλο αυτή την κατάσταση, δεν μπορούμε να παραμένουμε αμέτοχοι στην καταστροφή. Η λεηλασία πρέπει να σταματήσει και η ζωή να αποκατασταθεί πλήρως στο οικοσύστημα του Κολοβρέχτη. Είναι το χρέος μας απέναντι στις επόμενες γενιές και τα πλάσματα που ζουν μέσα οικοσύστημα.

Πρέπει αμέσως να σταματήσει η καταπάτηση και η καταστροφή του οικοσυστήματος 

Να καθαριστεί απολύτως η περιοχή από σκουπίδια και μπάζα και να περιφραχθεί τουλάχιστον η Α’ Ζώνη (πυρήνας) 

Να σταματήσει η μόλυνση των υδάτων από τα λύματα του βιολογικού καθαρισμού της Ν. Αρτάκης καθώς και από τα αγροτοκτηνοτροφικά απόβλητα 

Το οικολογικό έγκλημα που συντελείτε αφορά όλους τους πολίτες αυτού του τόπου, αν ενώσουμε τις φωνές μας, αν αντισταθούμε οργανωμένα στη λεηλασία της ζωής θα έχουμε θετικά αποτελέσματα.

ΟΥΛΑΛΟΥΜ

ulaloum@gmail.com

Όρια του Πυρήνα του Υγροβιότοπου