Μερικά σπάνια παραδείγματα

Π&Π: Το άρθρο δημοσιεύθηκε με τον πιο κάτω τίτλο (Τόποι που σώθηκαν από την αναπτυξιακή λαίλαπα) στον δρόμο ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ, φύλλο 682, 27/4/2024, σελ. 20-21, στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας στο … και σε αρχείο pdf οι σελίδες 20 και 21. Βλ. και στο τέλος του παρόντος για άλλα άρθρα στην ίδια εφημερίδα*.

Τόποι που σώθηκαν από την αναπτυξιακή λαίλαπα

Παρόλο που αισθανόμαστε ότι ζούμε σε ζοφερές μέρες και ότι ο ορίζοντας μας μικραίνει θλιβερά, όμως συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι την ελπίδα την κτίζουμε εμείς. Η ελπίδα είναι μέσα στο βάθος της ικανότητας για δημιουργία. Γιαυτό και μέσα στην ανοησία και την καταχνιά της πλήρως οικονοποιημένης και απροσωποιημένης κοινωνίας μας, όπου κάθε μέρα βλέπουμε κάποιο αληθινό δικαίωμα και πολλούς τόπους να καταστρέφονται¹, θα μιλήσουμε για κάποια παραδείγματα τόπων που σώθηκαν από την ανάπτυξη που εφαρμόζεται στον κόσμο μας και την χώρα μας.

Το έχουμε πει και άλλη φορά: Μετά από πολλά χρόνια συνεχιζόμενης ή επιδιωκόμενης οικονομικής αναπτύξεως, κοινή πλέον διαπίστωση είναι, ότι αυτή συμβαίνει σχεδόν πάντοτε εις βάρος του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, με υποβάθμιση πόλεων, καταστροφή δασών, ρύπανση, σκουπίδια, υπερκαταναλωτισμό, ενεργειακή φτώχεια, απώλεια πόρων κ.π.α.

Αυτό που συνήθως ευαγγελίζεται ο μονόδρομος της συνεχούς ανάπτυξης οδηγεί σε επικίνδυνες ατραπούς. Στον τόπο μας και στην μεταπολεμική Ελλάδα, το έχουμε βιώσει πολλαπλά, απ΄ άκρου εις άκρον της χώρας, σε κάθε πόλη και χωριό, στους κάμπους και τα βουνά, τα νησιά και τις θάλασσες.

Μου έλεγε μία φίλη ότι έβλεπε κάτι φωτογραφίες από τον τόπο της, μία μικρή επαρχιακή πόλη της Ελλάδας, έτσι όπως ήταν πριν μερικά χρόνια. Κάποια πέτρινα σκαλοπάτια σε μια ανηφοριά, απλά σπιτάκια δεξιά-αριστερά, λίγα λουλούδια. Τίποτα από αυτά δεν υπάρχει πλέον στον τόπο της, όλα έχουν αλλάξει και δεν ήξερε και η ίδια γιατί, όμως βλέποντας την εικόνα και αναπολώντας, της ερχόντουσαν δάκρυα και μια λύπη, την λύπη αυτή που όλοι την νιώθουμε για κάτι που έχει περάσει και ξέρουμε ότι δεν θα το συναπαντήσουμε ποτέ ξανά…

Εικόνες, φωτογραφίες και καταστάσεις σαν τις παραπάνω είναι τόσο πολύ κοινές στην χώρα μας, που μάλλον θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι στην ουσία συγκροτούν το τωρινό “είναι” της κοινωνίας και οικονομίας μας. Δηλαδή όλοι γνωρίζουμε σπίτια, γειτονιές, γραφικά σημεία των πόλεων και των χωριών μας που χάθηκαν, όλοι βλέπουμε το πνίξιμο και τους ανύπαρκτους ορίζοντες των στενωπών των ελληνικών πόλεων που στενάζουν κάτω από το τσιμέντο πολυώροφων πολυκατοικιών. Πλέον σε πολλά μέρη της Ελλάδας έχουν συνηθίσει να ζουν με τα βουνά τους σταυρωμένα, τις κορυφές ισοπεδωμένες, τους κάμπους στείρους αλλά γυαλιστερούς από πάνελ ενεργειακής παραγωγής.

Πριν λίγες μέρες, είδα μία φωτογραφία από την Πλάκα. Από πάνω η Ακρόπολη, ο βράχος και μέρος των αρχαίων με τα κυκλώπεια τείχη. Κάτω νεοκλασικά και λαϊκά σπίτια αυτής της αθηναϊκής γειτονιάς. Η φωτογραφία ήταν τραβηγμένη μερικές δεκαετίες πίσω. Η γειτονιά ήταν ήσυχη, δεν την πλημμύριζαν τουρίστες, επισκέπτες και τραπεζοκαθίσματα.

Το 2020 είχα κάνει μια μικρή ομιλία στην κεντρική πλατεία ενός όμορφου ορεινού χωριού. Πλατανοσκέπαστη, δροσερή, πηγή με τρεχούμενο νερό στην άκρη… Όμορφη εικόνα που αρέσει σε όλους μας! Είχαμε βρεθεί εκεί γιατί οι ορεινοί όγκοι γύρω από το χωριό απειλούντο από έργα “πράσινης” ανάπτυξης. Βαριές βιομηχανικές εγκαταστάσεις και πολλές δεκάδες χιλιόμετρα δρόμων σχεδιαζόντουσαν για κατάληψη των βουνών, ισοπέδωση των κορυφών και κόψιμο των δασών. Οι ντόπιοι, συνηθισμένοι σε λίγους επισκέπτες, έναν ήπιο ορειβατικό τουρισμό, τα έσοδα από το μέλι και την ξυλεία τους, είχαν μια ανησυχία και θέλανε να μάθουν περισσότερα για τις υποσχέσεις και τα μεγάλα λόγια που άκουγαν.

Είχαν μιλήσει πολλοί: οικολόγοι, ορειβάτες και περιπατητές, πολιτικοί και πολιτικάντηδες, όταν ήρθε και η δική μου σειρά. Εγώ τους μίλησα για το Ναύπλιο, ρώτησα αν το ήξεραν και αν τους άρεσε και φυσικά όλοι συμφωνούσαν και έλεγαν τι όμορφο που είναι… Τους είπα την εξής ιστορία: Όταν στην δεκαετία του 60 με λύσσα και μανία η μία μετά την άλλη οι ελληνικές πόλεις πέφτανε θύματα των εργολάβων και της αντιπαροχής, στο Ναύπλιο οι ντόπιοι δεν διέφεραν από τους κατοίκους των άλλων περιοχών της Ελλάδας. Και αυτοί τα ίδια ονειρευόντουσαν, γκρέμισμα του παλιού σπιτιού, αντιπαροχή και πολυκατοικία και οφέλη οικονομικά κλπ. Όμως όλο αυτό το σταμάτησε το πείσμα, το θάρρος και η βαθιά επιστημοσύνη ενός και μόνο ανθρώπου, μιας Ελληνίδας αρχαιολόγου, της Ευαγγελίας Πρωτονατάριου Δεϊλάκη^{2 3}. Συγκρούσθηκε με τους ντόπιους, έγινε persona non grata για την τοπική κοινωνία, την διώξανε στο τέλος. Αλλά το Ναύπλιο σώθηκε. Μαζί του και οι κοντόφθαλμοι κάτοικοι του εκείνης της εποχής. Χάρις στο σθένος και τον αγώνα αυτής της γυναίκας κόντρα στα συμφέροντα, την οικονομική ανάπτυξη, την “πρόοδο”, τελικά το Ναύπλιο έγινε ή μάλλον έμεινε μία από τις ομορφότερες πόλεις της Ελλάδας, τόπος υπέροχος να ζεις και να επισκέπτεσαι. Περιττό να μιλήσουμε για τα απείρως περισσότερα οικονομικά οφέλη που αυτή η πορεία προσέφερε στην πόλη.

Έτσι με αυτό το παράδειγμα είχα τότε κάνει την παραίνεση να εφάρμοζαν κατ’ αναλογίαν οι ντόπιοι το παράδειγμα του Ναυπλίου, στα βουνά και τα ορεινά χωριά τους, να έκλειναν τα αυτιά στις σειρήνες της “πράσινης” ανάπτυξης, των ανταποδοτικών τελών και των δήθεν θέσεων εργασίας. Να κρατούσαν τον τόπο τους αλώβητο, πρώτα ως προς το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον και κυρίως να μην εγκατέλειπαν τον πρωτογενή τομέα, τα έστω και λίγα μα αξιόλογα προϊόντα που παρήγαγαν.

Σε μια αρκετά διαφορετική από του Ναυπλίου περίπτωση, στο νησί της Εύβοιας αυτή την φορά, ένα νησί που έχει αλωθεί από την “πράσινη” ανάπτυξη (παράγει άνω του 23% της ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά πάρκα⁴, επί του συνόλου της χώρας, ενώ η έκταση του ισοδυναμεί με το 2,5% της χώρας), σε ένα από τα σπουδαία σημεία του, το 14.000.000 ετών ηφαίστειο του Οξυλίθου⁵, υπήρξε μία συγκροτημένη προσπάθεια, στηριζόμενη στην δουλειά και τον αγώνα κάποιων πολιτών, επιστημόνων και εκπροσώπων κάποιων συλλόγων και κατορθώθηκε να σωθεί η οροσειρά του ηφαιστείου από την επαπειλούμενη καταστροφή που θα επερχόταν, αφού είχε προγραμματισθεί η κατασκευή δύο ΑΣΠΗΕ⁶ επάνω στα ηφαιστειακά βράχια και δίπλα σε 6 κοινότητες.

Συνεπώς, το δύσκολο έως και ακατόρθωτο, το να σταματήσει κάποιος έργα βιομηχανικών ΑΠΕ, έγινε και σε αυτή την περίπτωση δυνατό. Και αυτός ο τόπος πλέον, όπως και το Ναύπλιο στο προηγούμενο παράδειγμα, μπορεί να ελπίζει σε ένα μέλλον που θα το καθορίζει ο ίδιος, θα είναι συμβατό με τις ιδιομορφίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και πάνω απ΄ όλα θα είναι πραγματικά βιώσιμο. Αν μάλιστα οι ντόπιοι πληθυσμοί προσέξουν, μπορεί στο μέλλον να είναι και η δική τους περίπτωση ένα παράδειγμα προς μίμηση.

Στα προηγούμενα ας προσθέσουμε την Πλάκα της Αθήνας. Χάρις στα μέτρα των Στ. Μάνου το 1979, που ξεκίνησε την επέμβαση της Πολιτείας, βασισμένος στην μελέτη Ζήβα, δημοσιεύοντας τα πρώτα διατάγματα για τις πρώτες παρεμβάσεις (πεζόδρομοι, κήρυξη 500 κτιρίων ως διατηρητέων) και στην συνέχεια του Αντ. Τρίτση, το 1982, που δημοσίευσε το διάταγμα για τις Χρήσεις Γης (προετοιμασμένο από τον Γιάννης Μιχαήλ), το αποτέλεσμα ήταν να έχουμε την αρχαιότερη γειτονιά της Αθήνας, το ιστορικότερο κομμάτι της πόλης να είναι ταυτόχρονα το ομορφότερο και ανθρωπινότερο, μέσα σε έναν ωκεανό τσιμέντου και θορύβου⁷.

Η δυστοπία στην οποία αναφερθήκαμε στην αρχή του άρθρου, η καταιγίδα της ανάπτυξης, δεν σταματά, η επιθετική αυτή στάση απέναντι στον τόπο, το τοπία και τις υπάρχουσες οικονομικές δομές αυξάνεται ποσοτικώς και διευρύνεται ποιοτικώς. Ως προς το πρώτο, την ποσοτική αύξηση, αυτό είναι φανερό από τους αριθμούς (πχ για την ενέργεια δείτε τα μεγέθη εγκατ/νης ισχύος και παραγωγής, για τις οικοδομές νησιών και πόλεων αρκούν 3 αεροφωτογραφίες με 30 χρόνια διαφορά, πχ του 50, του 80 και του 2010 και μετά). Ως προς το δεύτερο. Πλέον οι ΑΠΕ πάνε στην θάλασσα, γίνονται ΥΑΠ⁸, επικίνδυνοι σταθμοί μπαταριών. Αλλά η εκμετάλλευση των πάντων θέλει τις θάλασσες να γίνονται και υποδοχείς ΠΟΑΥ⁹ και τις παραλίες, πράγμα κανονικά εκτός συναλλαγής (στην θεωρία, στην πράξη δείτε το νέο νόμο 5092/2024 – ΦΕΚ 33/Α/4-3-2024), χώρους δεσμευμένους στην οικονομική εκμετάλλευση μεγαλοξενοδοχείων, μικροενοικιαζόμενων δωματίων και κάθε μπαρ και επιχειρηματία που με μερικές ομπρέλες, μερικές ξαπλώστρες (ενίοτε και ως πολυτελή κρεβάτια με ουρανούς και πέπλα…) και με περισσό θράσος εξορίζουν κάθε απλό επισκέπτη του παραθαλάσσιου χώρου. Όποιος δεν είναι διατεθειμένος να πληρώσει … δεν βρίσκει χώρο να απλώσει την πετσέτα του, του στερούν μια θέση στον ήλιο…

Προσπαθήσαμε όμως στο παρόν να δείξουμε ότι υπάρχουν και άλλες δυνατότητες και προοπτικές. Απαιτούνται άνθρωποι με ήθος, επιστήμονες που τιμούν την δουλειά τους, πολίτες με ουσιαστική κοινωνική συγκρότηση και σπανίως βλέπουμε και πολιτικούς να πράττουν ορθά, να προωθούν όντως λύσεις καλές για το δημόσιο συμφέρον. Και όχι αυτό που τόσο καταχρηστικά και “ανάποδα” ονομάζεται δημόσιο συμφέρον, τα τελευταία 15 χρόνια, από την ελληνική δικαιοσύνη. Στον δικό τους “ανάποδο κόσμο” (ενστερνιζόμενοι μία προσφιλή και επιτυχημένη έκφραση του Κωνστ. Βαθιώτη) ως δημόσιο συμφέρον εννοούν την μεγιστοποίηση των κερδών πανίσχυρων επιχειρηματικών συμφερόντων, καρτέλ, κλπ.

Υπάρχει λοιπόν ένας άλλος δρόμος, ένας δρόμος που μπορεί να περισώσει τα περιτρίμματα των ελληνικών πόλεων, τις εσχατιές των οριζόντων μας σε βουνά, κάμπους και θάλασσες. Το παράδειγμα του Ναυπλίου, του ηφαιστείου του Οξυλίθου, της Πλάκας μπορεί να σταθεί μπροστά μας, να μας οδηγήσει στην πραγματική πρόοδο της χώρας, σε αρμονία με την ιστορία, το φυσικό της περιβάλλον, τους τρόπους ζωής των μικρών κοινωνιών, την παραγωγή εθνικού πλούτου με λιγότερη περιβαλλοντική και ενεργειακή επιβάρυνση και φυσική καταστροφή.

Καλούμαστε όλοι στην μίμηση αυτού του παραδείγματος, το περπάτημα σε αυτό τον άλλο δρόμο και πολύ σημαντικό: στην αυτοπροστασία μας από τις Σειρήνες που θα θέλουν συνεχώς να ξεστρατίσουμε στις δικές τους ολισθηρές “αναπτυξιακές” ατραπούς.

Δημήτριος Δούκα Σουφλέρης

Κύμη 11/4/2024

1 Στο όνομα λέξεων όπως ανάπτυξη, εργασιμότητα, προσαρμοστικότητα, δικαιωματισμός, woke culture, εκσυγχρονισμός, παγκοσμιοποίηση κπα

2https://www.aftodioikisi.gr/ota/dimoi/arxaiologos-pou-esose-nafplio/

3Η παλιά πόλη του Ναυπλίου, αποτελεί από το 1962 «ιστορικό διατηρητέο μνημείο». Διασώθηκε χάρη στον Αρχ/κό Νόμο, τη “Χάρτα της Βενετίας”, τους αγώνες της Πρωτονατάριου Δεϊλάκη, προϊστ/νης της Εφορείας Αρχ/των, που επέβαλε κανόνες και περιορισμούς σε κάθε μορφή επιχειρηματικής δραστηριότητας στην προστατευόμενη πόλη κόντρα σε εργολάβους και επιχειρηματίες που στα χρόνια της δικτατορίας θέλησαν να “εκσυγχρονίσουν” το Ναύπλιο με πολυκατοικίες και τσιμεντένια ξενοδοχεία. Οι κάτοικοι της πόλης την θεωρούσαν εχθρό της ανάπτυξης και των συμφερόντων τους, ο εμπορικός σύλλογος οργάνωνε απεργίες εναντίον της και οι παράγοντες του τόπου έστελναν παράπονα και καταγγελίες εις βάρος της στο καθεστώς των συνταγματαρχών. Τελικά το 1973 κατάφεραν να πετύχουν την μετάθεση της αρχαιολόγου από το Ναύπλιο στον Βόλο. Ως την πτώση της χούντας ευτυχώς έγιναν μόνο 3 τσιμεντένια κτήρια.

4Στοιχεία της ΡΑΕΑΥ του 2022.

5Δημ.Δ. Σουφλέρη, Ένα Ηφαίστειο του Αιγαίου και η σωτηρία του από ένα Αιολικό Πάρκο, Κυριακάτικη Δημοκρατία, 14/1/2024 (προσβάσιμο στο https://eteriaperivallontoskimis.blogspot.com/2024/04/blog-post_11.html).

6Εταιρεία ΑΣΠΡΗ ΠΕΤΡΑ Α. Ε., Άδειες Παραγωγής ΡΑΕ 618/2021, ΑΡ. ΕΙΔ. ΠΡΩΤ. ΑΔΕΙΑΣ ΠΑΡΑΓ.: ΑΔ-04525

7βλ. το “Συνεχείς αγώνες για την σωτηρία της Πλάκας”, στο https://www.ellet.gr/action/synecheis-agones-sotiria-plakas/

8Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα, πρόσφατα παρουσιάσθηκε μία άθλια Στρατηγική Μελέτη για αυτά.

9Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών, μια απίστευτη προοπτική για τις ελληνικές θάλασσες, από μια απίστευτα ρυπογόνο και ανθυγιεινή βιομηχανία τροφίμων.

• Δημήτριος Δ. Σουφλέρης (η ετικέτα στον δρόμο της Αριστεράς)

Από Αρτεμίσιο ως Κάβοντόρο και από Χαλκίδα έως Κύμη

Δημοσιευμένο στη ΝΕΑ Προοδευτική ΕΥΒΟΙΑ, φύλλο 1031, 9/2/2024

Οι Δήμοι και η περιβαλλοντική τους ευθύνη*

Αλήθεια, η ευθύνη των Δήμων για το περιβάλλον είναι οι υποσχέσεις, οι κούφιες ρητορείες και η καρατόμηση των δέντρων; Τα άδεια παρτέρια 11 μήνες τον χρόνο, με εξαίρεση κάνα νεόφυτο πριν από καμιά γιορτή; Αν και μάλλον ξεχνώ τα σκουπίδια, τους βρώμικους κάδους, την ανυπαρξία ουσιαστικής φροντίδας για ανακύκλωση και ΧΥΤΑ Ή ΧΥΤΥ.

Στο φύλλο 1029 (26/1/2024) της ΝΕΑΣ Προοδευτικής ΕΥΒΟΙΑΣ, το κύριο άρθρο αφορούσε εκ πρώτης όψεως ένα περιβαλλοντικό θέμα. Στην πραγματικότητα αφορούσε ένα καίριο ζήτημα υγείας: Το Δίκτυο Υπέρ – υψηλής τάσης που κατασκευάζεται και περνά μέσα από τον οικιστικό πυρήνα του Μύτικα, λίγα μόλις χιλιόμετρα έξω από την Χαλκίδα. Ο αρθρογράφος έκανε λόγο για ΑΦΑΣΙΑ στον Δήμο της Χαλκίδας, ως πολιτικής ηγεσίας αλλά και της Τεχνικής Υπηρεσίας του. Γιατί αδιαφορούν για το ζήτημα, το παρακάμπτουν, δεν ενεργούν τα δέοντα με κύριο κριτήριο την ζωή και την υγεία των κατοίκων. 

Που όμως είναι το καινούργιο στοιχείο σε αυτή την αυτοδιοικητική συμπεριφορά; Και αφορά μόνο τον Δήμο της Χαλκίδας ή όλους τους Δήμους της Εύβοιας, μάλλον της Ελλάδας;

Απλά για να ενισχύσουμε λίγο την μνήμη μας (συνήθως επιλεκτική) και για ενεργοποιήσουμε λίγο την πολιτική μας κρίση (ως πολιτών, της πιο σπουδαίας ιδιότητας που έχουμε σε μια δημοκρατική κοινωνία, η οποία όμως κυρίως καθεύδει…), ας πούμε μερικά πράγματα.

Όλοι οι δήμοι της Εύβοιας, με τις ενέργειες και τις πράξεις τους, μόνο αδιαφορία και υποκρισία δείχνουν για το περιβάλλον. Πρώτα απ΄ όλα δεν ενημερώνουν τους κατοίκους των περιοχών τους για τα μεγάλα σχετικά ζητήματα που τους αφορούν. Οι δήμοι όμως έχουν, τουλάχιστον δεοντολογικά, υποχρέωση να ενημερώνουν. Είδατε στον ιστότοπο κάποιου δήμου σελίδα που να συγκεντρώνει τις κύριες περιβαλλοντικές πληροφορίες που αφορούν τους δημότες; Να δημοσιοποιεί τις δημόσιες διαβουλεύσεις για τα μεγάλα έργα με σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, να ενημερώνει και να υποβοηθεί στην υποβολή σχολίων κλπ από τους πολίτες; Είδατε να ενεργεί, να πληροφορεί, να μοιράζει έντυπο υλικό ή να βάζει αφίσες και πανό ο Δήμος της Χαλκίδας, όταν στα μονοπάτια της Ριτσώνας και της Γαλατσίδας, ακριβώς στην δυτική πλευρά της πόλης σχεδιάζονται και προχωρούν αιολικά πάρκα με α/γ ύψους 150 μέτρων; Αλλά γιατί μήπως το κάνει αυτό ο Δήμος Κύμης-Αλιβερίου, ή ο Ερετρίας-Αμαρυνθίων ή ο Καρυστίας ή ο Διρφύων-Μεσσαπίων για τις εκατοντάδες α/γ και τα εκατοντάδες στρέμματα φωτοβολταϊκών που σχεδιάζονται πάνω στα τελευταία δάση του νησιού, αλλά και στους εναπομείναντες κάμπους του;

Ποιος Δήμος ενημέρωσε (όπως έχει υποχρέωση σύμφωνα με νομικές διατάξεις) κατά το στάδιο των αιτήσεων έργων ΑΠΕ προς την ΡΑΕ, ώστε να μπορούν να υποβληθούν αντιρρήσεις κατά αυτών;

Μήπως γίνονται μετρήσεις και ανακοινώσεις για το ζήτημα του εξασθενούς χρωμίου (Cr6), που έχει μολύνει την Κεντρική Εύβοια και τον υδροφόρο ορίζοντά της; Εμείς πάντως δεν τις έχουμε αντιληφθεί… Μήπως πήραν θέση για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα (YAΠ) που θα αποκλείσουν το νησί από τα ανατολικά; ‘Η μήπως πράττουν για τα πλωτά φωτοβολταϊκά που θα κάνουν στεριά τον Νότιο Ευβοϊκό κόλπο; Μήπως αντιδρούν επί της ουσίας για τις σχεδιαζόμενες Βιομηχανικές Ζώνες Ιχθυοκαλλιεργειών που θα νεκρώσουν τον Νότιο Ευβοϊκό: όπως αντιστοίχως έχει νεκρώσει μεγάλο μέρος του Βόρειου Ευβοϊκού η σκωρία της ΛΑΡΚΟ που από την δεκαετία του 60 μέχρι σήμερα κτίζει ένα τεράστιο υποθαλάσσιο βουνό ανάμεσα Λάρυμνα- Καντήλι.

Να μιλήσουμε για το λιγοστό πράσινο της Χαλκίδας και την κατ΄ έτος βάρβαρη, ανόητη, αντιεπιστημονική καρατόμηση εκατοντάδων δέντρων; Το ονομάζουν κλάδευση, κοροϊδεύοντας και με τα ελληνικά τους (αφού κάνουν υλοτομία) αλλά και με την άγνοια των υποχρεωτικών Τεχνικών Προδιαγραφών που θα έπρεπε να εφαρμόζουν (ΦΕΚ Β΄ 35262/2009-12-23) .

Αλήθεια κύριοι Δήμαρχοι, γιατί δεν πλένετε τους κάδους απορριμάτων; Γιατί δεν φτιάχνετε στους ιστότοπους των Δήμων σας σημεία συγκέντρωσης των περιβαλλοντικών πληροφοριών; Έγκυρα όμως, με συνέπεια και συνέχεια, όχι για να ρίχνετε στάχτη στα μάτια των ιθαγενών.

Γιατί μας παραμυθιάζεται με δικαστικές προσφυγές για δήθεν περιβαλλοντικά ζητήματα και όταν φθάνουν οι εκπρόσωποί σας ενώπιον της (θεό-) τυφλής ελληνικής δικαιοσύνης απλά είναι στοιχειωδώς διεκπεραιωτικοί, αλλά καθόλου ουσιαστικοί. Αλλά μήπως ζητάμε πολλά από εκλεγμένους που στέλνουν δικηγόρους κόντρα ας πούμε σε αιολικά, ενώ ο κόσμος βοά για τις πολυεπίπεδες διασυνδέσεις προσώπων από την αυτοδιοίκηση… και ενεργειακών βιομηχανιών!

Και για να μην αδικήσουμε κανέναν: Τι αξία έχουν περιβαλλοντικά οι δηλώσεις και τα λόγια τα μεγάλα, όταν επί παραδείγματι ο κ. Περιφερειάρχης με πλήθος δηλώσεων, επιστολών και ενώ υπάρχουν και αποφάσεις του Περιφερειακού Συμβουλίου, δηλώνει με στόμφο: “κανένα άλλο αιολικό στην Εύβοια” και μία ημέρα πριν την έναρξη της τελευταίας προεκλογικής περιόδου, στις 31/8/2023 δίνει ο ίδιος άδεια σε αιολικό δίπλα σε Βυζαντινό αρχαιολογικό μνημείο του 1100 μΧ;

Με αυτή την αυτοδιοίκηση και με αυτούς τους τρόπους, σύντομα θα βρεθούμε να κλαίμε1. Όχι πια για τα γκρεμισμένα τείχη του Νεγρεπόντε. Αλλά για το τσιμεντάρισμα, την κακοποίηση, την μόλυνση και την ρύπανση κάθε βουνού, κάμπου, ακτής, ποταμού και θάλασσας ολόκληρης της Εύβοιας, από Αρτεμίσιο ως Κάβο-ντόρο και από Χαλκίδα ως Κύμη!

4/2/24
*Δημήτριος Δούκα Σουφλέρης 

H  εφημερίδα σε pdf

1Μπορούμε για όλα όσα αναφέρονται να δώσουμε εξηγήσεις και να αναλύσουμε σημείο προς σημείο. Ίσως το κάνουμε αργότερα. Στο παρόν κείμενο -είπαμε- βοηθάμε λίγο την μνήμη και την πολιτική μας κρίση!

Ένα Ηφαίστειο του Αιγαίου και η σωτηρία του από ένα Αιολικό Πάρκο

[σε αρχείο pdf, δημοσιευμένο στην Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 14/1/2024]

σε αρχείο

Στο μοναδικό Αρχιπέλαγος του Αιγαίου, σε αυτή την μήτρα του Πολιτισμού, της Φύσης και της Ψυχής μας, εκτός των άλλων υπάρχουν και πολλά ηφαίστεια. Κάποια από αυτά ενεργά, κάποια μη ενεργά αλλά τεράστιας γεωλογικής αξίας και μεγάλης ομορφιάς ως τοπία. Η Αιγαιακή ηφαιστειότητα παρουσιάζεται για πάνω από 40 εκατομμύρια χρόνια (το ηφαιστειακό τόξο διέρχεται από την Σαντορίνη, την Μήλο, την Νίσυρο κλπ).

Στην Εύβοια, στην Κεντροανατολική πλευρά της, υπάρχουν δύο αρχέγονα ηφαιστειακά συγκροτήματα. Το σημαντικότερο εξ αυτών, 14.000.000 ετών, αντικείμενο μελέτης, επίσκεψης από πανεπιστήμια του εξωτερικού και υποψήφιο για την ένταξή του σε ένα μεγάλο Γεωπάρκο (Κύμης-Κοτυλαίων) είναι το ηφαίστειο του Οξυλίθου. Η προστασία των γεωτόπων καθορίζεται από το νόμο 3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011, Διατήρηση της βιοποικιλότητας & άλλες διατάξεις).

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια οροσειρά, ένα ηφαιστειακό όγκο με 3 κύριες εξάρσεις, (Οξύλιθος, Κορακόλιθος ή Τούρλα και Πλάκα) που απλώνεται στο κεντρικότερο σημείο της περιοχής της Κύμης, ανάμεσα σε 7 κατοικημένα χωριά, δίπλα στον αναγνωρισμένο αρχαιολογικό χώρο Καστρί της Άνω Ποταμίας.

Οι κορυφές του ηφαιστείου. Δίπλα ή επάνω σε αυτές τις κορυφές θα τοποθετούσαν 8 α/γ. (πηγή εικόνας ΕΑΓΜΕ)

Και όμως σε αυτό τον πολλαπλά μοναδικό τόπο το ελληνικό κράτος δια της αρμοδίου αρχής του, της ΡΑΕ (πλέον ΡΑΑΕΥ) επί πολλά έτη δίνει την δυνατότητα σε διάφορα επιχειρηματικά σχήματα να σχεδιάζουν και να προχωρούν την δημιουργία Αιολικών Πάρκων (ΑΣΠΗΕ). Η πιο πρόσφατη και περισσότερο σοβαρή προσπάθεια ξεκίνησε το 2012, αδειοδοτήθηκε το 2021 (αρ. Απόφ. ΡΑΕ 618/2021) και μετά από έναν πολυσχιδή, πολυεπίπεδο και κουραστικό αγώνα λίγων αφοσιωμένων ανθρώπων και μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης (ΕΠΠΠΟ ΚΥΜΗΣ) έληξε αισίως για το περιβάλλον, με την πλήρη απόσυρση των ΑΣΠΗΕ με τις 8 α/γ, λίγο πριν τα Χριστούγεννα που μόλις εορτάσαμε. Θα πρέπει να τονισθεί ότι σύμφωνα με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο η ΡΑΕ έχει ως κύριο σκοπό την ρύθμιση των ενεργειακών ζητημάτων με ταυτόχρονη όμως προστασία του Περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με την προαναφερόμενη άδεια, οι α/γ όχι απλώς τοποθετούντο μέσα στην ηφαιστειακή περιοχή, αλλά ακόμη περισσότερο ξεπερνούσαν σε ύψος τους ηφαιστειακούς κώνους. Μία εξ΄ αυτών τοποθετείτο επί του 2ου κώνου και σε απόσταση μικρότερη των 400 μέτρων από το χωριό Κληματάρι. Παρεμπιπτόντως, δεν έχει υπάρξει περίπτωση χωροθέτησης ΑΣΠΗΕ σε τόσο πυκνοκατοικημένη περιοχή.

Η δημιουργία των ΑΣΠΗΕ θα είχε τεράστιες δυσμενείς συνέπειες στο πανέμορφο και εμβληματικό τοπίο της περιοχής. Αρνητικές συνέπειες θα υπήρχαν και επί των αρχαιοτήτων: των θολωτών Μυκηναϊκών και κλασσικών χρόνων τάφων της περιοχής Στομίου Οξυλίθου, του αρχαιολογικού χώρου Καστρί Άνω Ποταμίας, του λόφου Βιγλατούρι, όπου πιθανά η αρχαία Κύμη (ΦΕΚ 612/ Β/ 12-7-1995). Των Βυζαντινών εκκλησιών του Οξυλίθου (ΦΕΚ 68/Α/26-4-1921): Κοίμηση της Θεοτόκου των Χατζηριάνων (αρχ. 14ου αι.), Άγιος Νικόλαος Ριτζάνων (1304 μΧ), Αγία Άννα (1370 μΧ). Της Παναγίας Οδηγήτριας στις Σπηλιές Κήπων (1311 μΧ, ΦΕΚ 121/Β/29-4-1958).

Θα είχε δραματικές επιπτώσεις στις άνω των 30 πηγών που βρίσκονται περιμετρικά της ηφαιστειακής οροσειράς και έχουν πολύ καλής ποιότητας νερό, χρησιμοποιούμενο για την ύδρευση των χωριών και την γεωργία.

Η αδειοδότηση δεν έδινε καμία σημασία στην βλάστηση ενώ η χλωρίδα της περιοχής του ηφαιστείου περιλαμβάνει αρκετά ενδημικά και προστατευόμενα είδη, κυριότερα των οποίων είναι τα: Μαλκόλμια η μακροκάλυκη, η Campanula cymaea. Καμπανούλα της Κύμης που περιλαμβανόταν στο πρώτο Ερυθρό Βιβλίο Σπανίων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (1995), ο Κρόκος ο λείος, τα Orchidaceae (Ορχιδοειδή). Τα προαναφερόμενα φυτά προστατεύονται από την Συνθήκη CITES & από το Π.Δ 67/1981.

Για την ορνιθοπανίδα, που είναι σύνηθες να βλάπτεται βαρέως από τους ΑΣΠΗΕ, εδώ φυσικά δεν είχαμε εξαίρεση. Δηλαδή τα έργα προγραμματιζόντουσαν εγγύτατα σε μια Σημαντική για τα πουλιά περιοχή της Ελλάδας (ΣΠΠ GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτεινή, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης), μέρος ενός διεθνούς δικτύου περιοχών που είναι ζωτικές για τα πτηνά ή βρίσκονται κατά μήκος μεταναστευτικών διαδρόμων.

Στο ερώτημα ποια θα ήταν η συνέπεια ενός τέτοιου έργου στην αξία της γης και των κατοικιών των παρακείμενων 7 οικισμών η απάντηση είναι απλή: Τόσο η αγροτική γη όσο κυρίως οι κατοικίες θα έχαναν μεγάλο μέρος της αξίας τους. Αυτό το γνωρίζουν καλά οι μεσίτες της Εύβοιας και το έχουν αντιμετωπίσει δραματικά στην Καρυστία, όπου τα αιολικά πάρκα έχουν μία από τις μεγαλύτερες πυκνότητες της χώρας. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για αγορά κατοικίας, όταν στον ορίζοντά του βρίσκεται ένα αιολικό πάρκο. Υπάρχουν ιδιοκτήτες σπιτιών της Νότιας Εύβοιας, που αφού με πολύ μεγάλο μεράκι τα δημιούργησαν, τώρα θέλουν να τα πουλήσουν και να φύγουν. Ρωτήστε για το θέμα στις Πετριές, τους Άγιους Απόστολους, το παραδοσιακό χωριό των Ζαράκων, τους Εγγλέζους που απέκτησαν σπίτι σε αυτά τα μέρη. Με μαθηματική ακρίβεια όλα αυτά θα επαναλαμβάνονταν στην περίπτωση που προχωρούσε το αιολικό πάρκο στον Οξύλιθο.

Η αρνητική επίδραση στον ήπιο τουρισμό της περιοχής και στους επισκέπτες με επιστημονικό ενδιαφέρον είναι περιττό να αναφερθεί. Ας τονισθεί μόνο η απίστευτη τραγελαφικότης του να έχεις ένα μοναδικό γεωλογικό τοπίο και να το καταστρέφεις με βαριά βιομηχανική δραστηριότητα, χιλιόμετρα δρόμων και χιλιάδες τόννους τσιμέντου, με ολοσχερή καταστροφή και αλλοίωση των σχηματισμών λάβας που ως μοντέρνα γλυπτά στολίζουν τις κορυφές και πλαγιές της ηφαιστειακής οροσειράς. Στον οικονομικό τομέα θα υπήρχαν επιπρόσθετες επιπτώσεις στην οικοδομική δραστηριότητα, την μελισσοκομία και την κτηνοτροφία. Και για να αντιμετωπίσουμε ευθύς εξ αρχής το υπερβολικά ψεύτικο επιχείρημα περί δημιουργίας θέσεων εργασίας από το αιολικό πάρκο, αυτές οι θέσεις εργασίας απλά δεν υπήρχαν (απολύτως καμία δεν προβλεπόταν).

Η δημιουργία των συγκεκριμένων ΑΣΠΗΕ παραβίαζε πλήθος διατάξεων του Ειδικού πλαισίου Χωροταξικού και αειφόρου ανάπτυξης για τις ΑΠΕ (ΑΠΟΦ 49828 ΦΕΚ Β 2464 2008), καθώς και του Παραρτήματος του.

Αυτό λοιπόν το έργο “πράσινης ανάπτυξης”, χάρις στην εργώδη προσπάθεια λίγων ανθρώπων, μίας αφοσιωμένης περιβαλλοντικής οργανώσεως, ενός δικηγόρου με αγάπη στο περιβάλλον, της σύμπραξης δύο γυναικών από τον Οξύλιθο και εν τέλει και της φιλοπεριβαλλοντικής στάσης του Μητροπολίτου Καρυστίας, σταμάτησε από ότι φαίνεται οριστικά και ο τόπος απηλλάγη από ένα εφιάλτη για την ιστορία και την μοναδικότητά του.

Ο δρόμος για αυτή την μεγάλη επιτυχία ήταν μακρύς και κουραστικός. Η εργασία νομικής και περιβαλλοντικής τεκμηρίωσης και επιστημονικής αναζήτησης ήταν εξαντλητική. Επιπλέον αποδείχθηκε με ισχυρό τρόπο μία από τις κύριες θέσεις του γράφοντος και της Εταιρείας Περιβάλλοντος Κύμης: Ότι τα μεγάλα περιβαλλοντικά θέματα πρέπει να τα αντιμετωπίζεις με όλες σου τις δυνάμεις από την πρώτη στιγμή που εμφανίζονται.

Επειδή όμως και άλλα στοιχεία της συγκεκριμένης υποθέσεως αξίζει να γίνουν ευρύτερα γνωστά, θα επανέρθουμε στο θέμα. Για να αναφερθούμε στα ζητήματα υγείας και τις καλές πρακτικές που μπορεί να εφαρμόζονται στις περιβαλλοντικές υποθέσεις. Κυρίως όμως καλό είναι να σχολιάσουμε τα περίφημα κινήματα αλλά και την στάση των πολιτών ενώπιον της υποβαθμίσεως του περιβάλλοντος.

Γιατί σε τελική ανάλυση, σε αυτή την παράνοια που ζει ο τόπος μας, όπου με σταθερά βήματα προχωρά προς την χώρα του α-τόπου, η βαθύτερη αιτία και ουσία των πάντων βρίσκεται στους λογισμούς μας και την συνείδησή μας.

——————————-

Πηγές:

1. Εταιρεία Περιβάλλοντος Κύμης (https://eteriaperivallontoskimis.blogspot.com/).
2. Ι. Παπασταματίου, Τα μεταλπικά ηφαίστεια της Εύβοιας και της Σκύρου, ανατύπωση Αρχείο Ευβοϊκών Μελών 1961.
3. Επικαιροποιημένος κατάλογος γεωτόπων, Υπεύθυνη Μωραΐτη Ευγενία, ΙΓΜΕ, Ιούλιος 2016, σελ.12, Νο 277, «Ηφαιστίτης Οξυλίθου Ευβοίας»

Η Αντιπαροχή των Βουνών συνεχίζεται…

[σε αρχείο pdf, δημοσιευμένο στις ΣΕΛΙΔΕΣ πολιτισμού, στην Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, την ημέρα των εκλογών 21/5/2023 **]

Είχα γράψει πριν από δύο περίπου χρόνια ένα κείμενο με τον τίτλο “Η αντιπαροχή των βουνών”¹. Με εκείνο το κείμενο ήθελα να μιλήσω για αυτό το οποίο συμβαίνει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, λίγο πάνω από μια εικοσαετία περίπου. Μέσα σε αυτά τα χρόνια βλέπουμε μία συνεχή καταστροφή των ελληνικών βουνών και μάλιστα του πιο χαρακτηριστικού τους σημείου, των υπερήφανων κορυφών τους, στο όνομα της λεγόμενης Πράσινης Ανάπτυξης και της δημιουργίας αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) ή για τον πολύ κόσμο αιολικών πάρκων (α/π). Τα αιολικά πάρκα, οι ΑΣΠΗΕ και η αιολική ενέργεια είναι το βαρύ χαρτί στην ανάπτυξη των λεγόμενων ΑΠΕ.

Όπως μπορεί κανείς εύκολα να καταλάβει, η σκέψη που ήθελα να εμβάλλω στον αναγνώστη μου, ήταν η συσχέτιση του φαινομένου της αντιπαροχής και της καταστροφής των ελληνικών πόλεων, με αυτό που συμβαίνει στα ελληνικά βουνά.

Καταρχήν θα πρέπει να πούμε ότι η αντιπαροχή δεν είναι φαινόμενο, αλλά ένας νομικός θεσμός του αστικού δικαίου και κατά το κύριο μέρος της μία οικονομική μέθοδος, με την οποία μπορούμε να οικοδομήσουμε, εύκολα και γρήγορα και δήθεν ανέξοδα, συνήθως ένα οικόπεδο. Θεωρητικώς υπάρχουν μεγάλα πλεονεκτήματα τόσο για τον ιδιοκτήτη του οικοπέδου, όσο και για τον εργολάβο (αντισυμβαλλόμενο) που αναλαμβάνει την υλοποίηση της. Η συνήθης φόρμουλα που έχει διαμορφωθεί, είναι αυτή όπου κάποιος ιδιοκτήτης ενός ακινήτου το δίνει σε έναν μικρό ή μεγάλο κατασκευαστή/εργολάβο και αυτός, χωρίς ο ιδιοκτήτης να πληρώσει έξοδα, κατασκευάζει πολυκατοικίες, δίνει στον ιδιοκτήτη 2-3 διαμερίσματα -αναλόγως της συμφωνίας τους- και τα υπόλοιπα τα κρατά ο ίδιος, τα πωλεί, προφανέστατα κερδίζει και γιαυτό αμέσως μετά προχωρά στην ανεύρεση νέου οικοπέδου και ιδιοκτήτη και όλα επαναλαμβάνονται από την αρχή.

Θεωρητικά και πάλι, από αυτή την υπόθεση και τα δύο μέρη ωφελούνται, γιατί ο μεν ιδιοκτήτης αποκτά μία κατοικία σύγχρονη χωρίς να ξοδέψει λεφτά, ο δε εργολάβος (όπως έδειξε η πρακτική από την μέση του 20ού αιώνα και μετά) ωφελείται τα μέγιστα. Αν μάλιστα δραστηριοποιηθεί και στα δημόσια έργα, τότε μπορεί να πλουτίσει, να γίνει ισχυρός οικονομικός παράγων, μέσα στην πορεία κάποιων δεκαετιών να φθάσει να είναι ένας οικονομικός γίγαντας, όπως πχ ο Μπόμπολας και ο ΑΚΤΩΡ-ΕΛΛΑΚΤΩΡ, η ΤΕΡΝΑ, η ΑΒΑΞ, ο Μυτιληναίος η Intrakat, κλπ.

Όμως στην αρχή του παρόντος κειμένου, λίγο πριν τις υπενθυμίσεις για την λειτουργία της αντιπαροχής, μίλησα για φαινόμενο. Φαινόμενο και όχι νομική ή οικονομική ρύθμιση κλπ. Και τούτο γιατί είναι κοινός τόπος ότι η αντιπαροχή έγινε ο κύριος παράγων διαμόρφωσης των ελληνικών πόλεων, το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της πολεοδόμησής και της κάκιστης χωροταξίας τους. Μετά από τόσες δεκαετίες εφαρμογής της ξέρουμε ότι κυρίως έχει λειτουργήσει ολέθρια και καταστροφικά και έχει δώσει στην Ελλάδα το χειρότερο σύνολο πόλεων, τουλάχιστον της Ευρώπης. Τα αποτελέσματά της υπήρξαν τόσο αρνητικά που θα μπορούσε να συγκριθεί με καταστροφικά φυσικά φαινόμενα, όπως ένας σεισμός ή μία θεομηνία. Αναφερόμαστε κυρίως στις συνέπειες επί του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στην ποιότητα ζωής, στον πολιτισμό που έχουμε στη χώρα μας αλλά ακόμη και σε αυτό το ήθος των Ελλήνων, που χρόνο με τον χρόνο γίνεται περισσότερο οικονομίστικο και συμφεροντολογικό. Βεβαίως στο επίπεδο της οικονομίας η αντιπαροχή (και εν γένει η οικοδομή) πολλές φορές θεωρούνται ατμομηχανή της οικονομίας και γύρω από αυτές επαγγέλματα, πρόσωπα και συμφέροντα βρίσκουν το ιδανικό πεδίο ανάπτυξής τους.

Όλα αυτά λοιπόν που λέγονται για την αντιπαροχή, τόσο στο παρόν όσο και στο παλαιότερο κείμενο, τηρουμένων των αναλογιών, ισχύουν και εφαρμόζονται ελαφρώς παραλλαγμένα στα ελληνικά βουνά, στην πραγματικότητα στο σύνολο της ελληνικής φύσης, του περιβάλλοντος και του πολύτιμου και πολύπαθου τοπίου της χώρας. Ουσιαστικά πρόκειται για την μετά γιγαντώσεως μετεξέλιξη και αναπροσαρμογή του φαινομένου της αντιπαροχής, από το περιβάλλον των πόλεων σε αυτό των βουνών. Επί των τεχνικών και νομικών/οικονομικών παραμέτρων φυσικά υπάρχουν διαφορές. Ως προς την καταστροφή όμως, υπάρχει τραγική ομοιότητα και θλιβερή επανάληψη.

Εικόνα ειδυλλιακή αλλά με ημερομηνία λήξης. Όλα τα βουνά και δάση της φωτογραφίας (κάπου στην Κεντρική Εύβοια) έχουν δοθεί για αιολικά πάρκα και τα έργα μπορεί πολύ γρήγορα να ξεκινήσουν (φωτ. DDS)

Στην περίπτωση των βουνών δεν παρέχεται ένα οικόπεδο από έναν ιδιοκτήτη, ΑΛΛΑ παρέχεται το σύνολο των ελληνικών βουνών και ο συνήθης παρέχων είναι το ελληνικό κράτος, το ελληνικό Δημόσιο. Σε λίγες περιπτώσεις παρέχοντες είναι κάποιοι μίζεροι ιδιοκτήτες που ξεπουλάνε (για την ακρίβεια εκμισθώνουν²) την πατρώα γη έναντι γελοίων αντίτιμων και ψεύτικων υποσχέσεων. Συνήθης όμως πάροχος είναι κυρίως το ελληνικό δημόσιο και μάλιστα αυτό το κάνει εντελώς δωρεάν. Οι δημόσιες εκτάσεις, που είναι και το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών βουνών, παρέχονται δωρεάν για να δημιουργηθούν τα α/π. Το πρόσχημα είναι ότι οι εταιρείες αναλαμβάνουν την δημιουργία τους με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με τρόπο που συνιστά υπέρτατο δημόσιο συμφέρον, γιατί δήθεν καταπολεμά την κλιματική αλλαγή (ή κρίση) την υπερθέρμανση του πλανήτη και το “κακό” Διοξείδιο του Άνθρακα (CO2).

Τυχεροί εργολάβοι που αναλαμβάνουν αυτές τις δουλειές είναι όλοι όσοι έχουν μυριστεί τα υπερκέρδη των ΑΠΕ και της πράσινης ανάπτυξης, έχουν τις διασυνδέσεις με την κεντρική πολιτική σκηνή και τις τράπεζες ή είναι τα μεγάλα ονόματα της οικονομίας (πχ Βαρδινογιάννης, Περιστέρης, Μυτιληναίος, Γουρζής κλπ).

Θεωρητικά το ηλεκτρικό ρεύμα με αυτόν τον τρόπο παράγεται φθηνά (το γνωστό σλόγκαν “ο άνεμος είναι δωρεάν”) όμως οι τσέπες μας υποφέρουν, γιατί οι μηχανισμοί που έχουν στηθεί για να στηρίξουν αυτή την τεχνική³ και οικονομική⁴ υπερκατασκευή είναι πολύπλοκοι και ένα μόνο πράγμα κάνουν καλά: συνεχώς ακριβαίνουν την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, οδηγούν στον κίνδυνο της ενεργειακής φτώχειας των πολλών και στον υπερπλουτισμό ελαχίστων, καθώς και στην δημιουργία πανίσχυρων μονοπωλιακών επιχειρηματικών ομίλων και συμφερόντων.

Και τα ελληνικά βουνά; Και η ελληνική ύπαιθρος, τα χωριά και οι κάτοικοί τους ή ο πρωτογενής παραγωγικός τομέας; Τι συμβαίνει με αυτά μέσα σε αυτή την συνθήκη εκβιομηχάνισής τους;

Σε μερικές περιοχές της Ελλάδας που είχαν την ατυχία να είναι οι πρώτες σε αυτή την υπόθεση (Καρυστία, Λακωνία, Θράκη, πολύ μεγάλο κομμάτι του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου, Ευρυτανία και Άγραφα) αυτό το οποίο συμβαίνει ξεπερνάει κάθε ανθρώπινο νου και αντίληψη περί περιβαλλοντικής φροντίδας. Κάθε θεσμική ρύθμιση του ελληνικού και ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου περί προστατευόμενων περιοχών ή τοπίων παραβιάζεται, καταστρατηγείται και ακόμη χειρότερα εφαρμόζεται υποκριτικά με προσχηματικές και ψευδεπίγραφες διαδικασίες. Πανομοιότυπες ΜΠΕ με μελετητές που δεν έχουν επισκεφθεί τους τόπους που μελετούν, δημόσιες διαβουλεύσεις που αγνοούνται, Δασαρχεία που αντί να προστατεύουν τα δάση φροντίζουν με πάθος για την ανάπτυξη (οι υπάλληλοι έχουν μπερδέψει τα υπουργεία που υπηρετούν και τα καθήκοντα που έχουν…).

Τα βουνά και τα νησιά είναι ο σκελετός και η ψυχή της Ελλάδας. Καταστρέφοντας αυτά καταστρέφουμε το είναι μας. Χωρίς τόπο και χωρίς την ιστορικότητα και διαχρονικότητα του τοπίου, πως μπορείς να εννοήσεις την πατρίδα, μικρή ή μεγάλη;

Ταυτοχρόνως σε επίπεδο οικονομικό έχουμε φθάσει σε καταστάσεις που δεν είναι απλώς στρεβλές ή ασύμφορες, αλλά εγγίζουν πλέον τον χώρο του παρανοϊκού. Έτσι ενώ η παραγωγή από ΑΠΕ στην Ελλάδα έφτασε στο 41,6% του ενεργειακού μείγματος⁵ για το 2022 και ενώ ταυτοχρόνως λίγο πριν το Πάσχα η μεγάλη ανησυχία που υπήρχε ήταν όχι γιατί είχαμε μικρή παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ αλλά γιατί λόγω της υπέρ παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ κινδυνεύαμε πλέον από κατάρρευση του συστήματος ηλεκτροδότησης της χώρας, όμως παρά ταύτα στον “ανάποδο κόσμο” που ζούμε συνεχίζουν να λένε ότι πρέπει να βάλουμε και άλλες ανεμογεννήτριες και άλλα φωτοβολταϊκά, να αυξήσουμε και άλλο την παραγωγή από ΑΠΕ κλπ.

Αυτό είναι οικονομικά και ενεργειακά σχιζοφρενικό. Και προφανέστατα μόνο άλλους σκοπούς κατά βάθος επιδιώκει και όχι την ίδια την ενέργεια.

Και επειδή οι εκλογές είναι εδώ, όλα τα συμφέροντα κάνουν τα κουμάντα τους. Αναλογιστείτε όλα τα προηγούμενα, όπως και την σύμπνοια σχεδόν όλων των μεγάλων πολιτικών παικτών στο ζήτημα της περαιτέρω ανάπτυξης των ΑΠΕ. Φαίνεται ότι υπάρχει ακόμη πολύ χρήμα για να κερδίσουν οι εργολάβοι του πολιτικοοικονομικού κατεστημένου. Και γιαυτό θα κρατήσουν ζωντανή την αντιπαροχή μέχρι που “με το ταμάχι που έχουν θα καταπιούν τη γη και θα αφήσουν πίσω τους μια έρημο”⁶.

Κύμη 15/5/2023

Δημήτριος Δούκα Σουφλέρης

Δικηγόρος

Imperial College Clean Power Professional Certificate

Επιμ/θείς στο ΕΚΠΑ στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Περιβάλλον

1 Δημοσιευμένο στις ΣΕΛΙΔΕΣ πολιτισμού, στην Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 20/9/2020

2 Το σύνηθες μίσθωμα κυμαίνεται στα 300 € το στρέμμα, για ένα έτος.

3 πχ εκτεταμένο δίκτυο, διασυνδέσεις, κίνδυνοι αστάθειας, μόνιμες θερμικές μονάδες βάσεις κα.

4 πχ συστήματα επιδοτήσεων, χρηματιστήριο ενέργειας, σχεδόν εξαφάνιση του δημόσιου χαρακτήρα της ΔΕΗ κλπ

5 Παραγωγή 19,7 TWh. Θριαμβική αναφορά στην περσινή «επίδοση» των ΑΠΕ έκανε με post στο LinkedIn ο Νίκος Τσάφος, ειδικός Σύμβουλος του Πρωθ/ργού Κυρ. Μητσοτάκη σε θέματα ενέργειας, βλ. https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7024656188176773120?updateEntityUrn=urn%3Ali%3Afs_feedUpdate%3A%28V2%2Curn%3Ali%3Aactivity%3A7024656188176773120%29

6 Με ελαφρότατη αλλαγή, τμήμα από το σοφό κείμενο με τίτλο: “Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο “ σε μτφρ. του Ζήσιμου Λορεντζάτου, δημοσιευμένο στο Βήμα, 16/1/1977. Στο διαδίκτυο στο http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2246/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_B-Gymnasiou_html-empl/indexa_6.html

**

σε αρχείο pdf

Τσιμέντο να γίνει…

Εδώ ελάχιστα τα λόγια, πολύ το τσιμέντο, γιαυτό και τρία σκίτσα!

Στην Ακρόπολη

Σκίτσο του Πέτρου Ζερβού στην «Εφ.Συν», 2/11/2020

Στην Μύκονο

Σκίτσο του Δημήτρη Γεωργοπάλη, από τον δρόμο ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ, αρ. φύλ. 632, 8/4/2023

Στα ελληνικά βουνά

του Γιάννη Δερμεντζόγλου, tvxs, 4/6/2021

Η χυδαιότητα της πράσινης ανάπτυξης

[ Η αρχική δημοσίευση ήταν στην έντυπη έκδοση του «δρόμου ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ», στο φύλλο 616 καθώς και στην ηλεκτρονική έκδοση στις 15 Δεκεμβρίου 2022. Εδώ από την δημοσίευση στο Ίσκρα, την 15/01/2023.]

[“Χυδαίος. Χυδαιότητα. Παράγωγες λέξεις από τo ρήμα «χέω». Ακόμη: χυδαιότροπος. Χυδαιόγλωσσος. Χυδαιολόγος. Στο βάθος ο χύδην όχλος. Η σημασία των λέξεων φέρει μέσα της μια διάσταση εμποτισμού. Μιλάει για την εσωτερική εγκατάσταση του νοήματος του χυδαίου στο κύτταρο των πραγμάτων”[1]]

Ο οικονομικός όρος “Ανάπτυξη”  σημαίνει την συνεχή διόγκωση και διεύρυνση των οικονομικών μεγεθών μιας οικονομίας. Έχει άμεση επίδραση στην κοινωνία και θεωρείται ότι  βοηθάει στην ισχυροποίηση των κρατικών δομών, την βελτίωση της ζωής των πολιτών και στην ευημερία.

Μετά από πολλά χρόνια συνεχιζόμενης ή επιδιωκόμενης οικονομικής αναπτύξεως, κοινή πλέον διαπίστωση είναι, ότι αυτή συμβαίνει σχεδόν πάντοτε εις βάρος του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, με υποβάθμιση πόλεων, καταστροφή δασών, ρύπανση, τεράστιο όγκο σκουπιδιών, καύσεις επικίνδυνων υλών, μολύνσεις από ουσίες και πλάσματα εκτός του φυσικού τους χώρου, επικίνδυνες ακτινοβολίες κ.π.α.

Ως λύση σε αυτό παρουσιάζεται εδώ και τρεις περίπου δεκαετίες η λεγόμενη “πράσινη ανάπτυξη”. Μπορούμε να θεωρήσουμε την Διάσκεψη του Ρίο του 1992 ως γενέθλια ημερομηνία του όρου. Αξίζει όμως ιδιαιτέρως να σημειωθεί ότι την δεκαετία του 80 είχε γίνει ένα “πρασίνισμα’ της  πολιτικής διεθνώς. Ξεκίνησε με κάποια μεγάλα θέματα (πχ όξινη βροχή ή ρύπανση της ατμόσφαιρας), άρχισε να παρουσιάζει τον άνθρακα ως κίνδυνο (με προεξάρχουσα την Μάργκαρετ Θάτσερ που το χρησιμοποίησε ως δούρειο ίππο για να αντιμετωπίσει το πανίσχυρο συνδικάτο των ανθρακωρύχων και την απεργία τους που διήρκεσε πάνω από ένα χρόνο) και σιγά-σιγά έγινε κύρια τάση στα διεθνή ΜΜΕ. Αφού έφτασε στα χείλη των τότε πλανηταρχών (στα τέλη της δεκαετίας ήταν οι Τζορτζ Μπους και ο Γκορμπατσόφ) γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι μέσα από το μεγάλο ενδιαφέρον για την “σωτηρία του πλανήτη” ανοίγονταν καινούργιες και πολλά υποσχόμενες προοπτικές για την οικονομία[2]. Ερχόταν η ώρα της “πράσινης” οικονομίας.

Με τον επιθετικό προσδιορισμό “πράσινη” θέλουν να μας δείξουν ότι υπάρχει και ένα είδος ανάπτυξης που δεν έχει τα προβλήματα της κλασσικής ανάπτυξης, έχει παύσει δηλαδή να δημιουργεί δυσάρεστες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Μάλιστα έχουν προχωρήσει τόσο πολύ στην ισχυροποίηση αυτής της άποψης και την καθιέρωσή της στο κοινό θυμικό, που θεωρείται ότι αυτή φτάνει στο σημείο ακόμη και να βελτιώνει τις συνθήκες του φυσικού ή ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Ας σημειωθεί ότι μερικές φορές γίνονται αναφορές και σε “βιώσιμη ανάπτυξη” κλπ, δηλαδή για να προσδώσουν σε αυτό το είδος ανάπτυξης θετικά στοιχεία, σε επίπεδο λεκτικό, χρησιμοποιούν ως προσδιοριστικό της έναν όρο που κανονικά ανήκει στον χώρο της βιολογίας.

Τι όμως ανήκει στην λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη;

Εν ολίγοις σχεδόν τα πάντα μπορούν να ενταχθούν σε αυτήν. Δηλαδή μπορεί να έχεις από  τουριστικές μονάδες πράσινης ανάπτυξης έως τρόπους οικοδόμησης ή δημιουργίας ρούχων και τροφίμων. Ιδίως προσφέρεται και χρησιμοποιείται σε τομείς, όπως η ενέργεια και η παραγωγή της, οι μεταφορές και η κατασκευή καταναλωτικών αντικειμένων και βιομηχανικών υλικών.

Αληθεύουν αυτοί οι ισχυρισμοί; Δηλαδή όντως η πράσινη ανάπτυξη μπορεί να υφίσταται χωρίς τα προβλήματα της κλασσικής ανάπτυξης; Αυτή η ερώτηση  είναι αναγκαίο να απαντηθεί εάν θέλουμε να ξέρουμε που βαδίζουμε. Και  εάν απαντηθεί η προηγούμενη ερώτηση, τότε θα πρέπει να απαντηθεί και ένα δεύτερο ερώτημα, δηλαδή το εάν αυτή όχι απλώς δεν δημιουργεί προβλήματα, αλλά πιθανά και βελτιώνει υφιστάμενες προβληματικές καταστάσεις.

Μετά λοιπόν από τρεις δεκαετίες πράσινης ανάπτυξης, δυστυχώς γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι προσπαθώντας να λύσουμε προβλήματα γεννήσαμε καινούργια. Ότι στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης,  έχουμε ενίσχυση των καταστροφικών τάσεων σε τομείς που παλαιότερα μπορεί να υπήρχαν προβλήματα, αλλά πλέον αυτά έχουν γιγαντωθεί ή έχουν επεκταθεί σε χώρους και καταστάσεις που κάποτε ήταν αδιανόητο.

Μερικά λαμπρά παραδείγματα από την χώρα μας: Γόνιμη γεωργική γη της ελληνικής επικράτειας, αντί να χρησιμοποιείται για τον κύριο προορισμό της, την παραγωγή τροφής -δηλαδή το πιο απαραίτητο και αναγκαίο για τον άνθρωπο πράγμα- χρησιμοποιείται για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ (για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος). Δείτε τις εικόνες 1 και 2, εντός του Δελφικού τοπίου, τον κάμπο της Ιτέας με τον ελαιώνα του όπου αδειοδοτούνται κολοσσιαίες μονάδες φ/κ, στα δυτικά [αλλά και ΑΣΠΗΕ (α/π) στα ανατολικά[3]].

Εικόνα 1. Χάρτης της ΡΑΕ με τεράστια φ/κ στον κάμπο των Δελφών, γη γεωργική και ταυτοχρόνως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους!

Εικόνα 2. Προστατευόμενη ζώνη του Δελφικού Τοπίου: Αιολικά πάρκα στα Ανατολικά, Φωτοβολταϊκά στα Δυτικά (πηγή: νησίδες του Αιγαίου)

Οι κορφές των βουνών χρησιμοποιούνται ως εργοτάξια εγκατάστασης γιγαντιαίων βιομηχανικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τον άνεμο. Τα δάση κόβονται, τα ζώα  φεύγουν… Οι λίγοι πέτρινοι μικροί ανεμόμυλοι του παρελθόντος αντικαθίστανται από χιλιάδες κατασκευές εκατοντάδων τόνων χάλυβα και τσιμέντου[4], συνθετικών υλικών (fiberglass, ορυκτέλαια κλπ) και σπάνιων γαιών, πανάκριβων αλλά και επικίνδυνων, είτε στην εξόρυξη είτε στην χρήση.

Ποιος θα μπορούσε να φαντασθεί ότι παρθένα μέρη της ελληνικής γεωγραφίας, παραλίες σαν τον Ερημίτη στην Κέρκυρα[5], ή τον Παλίγκρεμνο στην Κρήτη[6], κάθε νησί του Αιγαίου,  κάθε όμορφο σημείο της Ελλάδος από τα Ζαγοροχώρια έως την Μεσσηνία, θα γινόντουσαν τόποι για να αναπτυχθούν προκλητικές τουριστικές μονάδες πολυτελείας, που ταυτοχρόνως όμως τις παρουσιάζουν ως φιλικές προς το περιβάλλον, “πράσινες”, εναλλακτικές κλπ; Με σκοπό ένα τουρισμό για λίγους, ενώ για τους πολλούς θα παρέχεται μόνο η θέση των γκαρσονιών, αυτό δηλαδή που φοβόμασταν από την δεκαετία του 80.  Εργαζομένων  της τουριστικής βιομηχανικής μονοκαλλιέργειας, φθηνά ή και ολίγιστα πληρωμένων και αναξιοπρεπώς διαβιούντων.  Για να μην χάσουμε τους ξένους που θα ζούνε για λίγες μέρες το όνειρό τους στο γαλάζιο του τόπου μας…

Όλα τα προηγούμενα θεωρούνται σπουδαία, αναγκαία, αδιαμφισβήτητα, ο μόνος δρόμος για να προχωρήσουμε μπροστά. Συμπληρώνονται και από τον υπέροχο ψηφιακό κόσμο που απαιτεί κεραίες να ορθώνονται παντού, σε βουνά, λόφους, μέσα στις πόλεις: με στόχο  την δυνατότητα πρόσβασης στο ίντερνετ. Τα σώματα μας ζουν σε συνθήκες μόνιμης ακτινοβόλησης, το ίδιο και των ευαίσθητων παιδιών μας, για τα οποία δήθεν έχουμε και μεγάλη έγνοια. Αλλά και κάθε πλάσμα – ζώο ή φυτό-  κολυμπάει στην ηλεκτρομαγνητική ρύπανση, που το μέλλον θα δείξει τελικά τα δυσάρεστα αποτελέσματά της[7].

Έχουμε τόσο αποθρασυνθεί, που αυτό που στα δημοτικά τραγούδια λεγότανε “καλότυχα που είναι τα βουνά που δε γερνούν κλπ” πλέον κατορθώσαμε να το εξαφανίσουμε. Τι μας μένει; Αλήθεια υπάρχουν ακόμη εσχατιές που μπορούμε να απλωθούμε και στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης να έχουμε και τη συνείδησή μας  ήσυχη αλλά και να θεωρούμε ότι αυτό που κάνουμε είναι αναγκαίο και ωφέλιμο για τον τόπο μας;

Πλέον έχουμε τις θάλασσές μας για να απλωθούμε είτε με πλωτά φωτοβολταϊκά είτε με πλωτά ή αγκυρωμένα αιολικά -αναλόγως του βάθους της θαλάσσης. Θα μετατρέψουμε την Ελλάδα σε ένα απέραντο “μη” τόπο, που θα παράγει ενέργεια ή θα προσφέρει τουριστικές απολαύσεις στους επισκέπτες του καλοκαιριού. Και οι ντόπιοι θα ζούνε τη μιζέρια του χειμώνα τους, την αδυναμία να επισκεφθούν τα μέρη τους γιατί δεν θα τους το επιτρέπουν τα οικονομικά τους, την αδυναμία να ζεστάνουν το σπίτι τους ή να περπατήσουν σε ένα βουνό και να το χαρούνε, να απολαύσουν το τοπίο, να πάνε σε ένα δάσος και να σταθούν κάτω από ένα δέντρο και να ακούσουν το θρόισμα του…

Όλα τα προηγούμενα τα θεωρούμε συμβατά με την έννομη τάξη μας, τα θεωρούμε συμβατά με το Σύνταγμά μας (πόση ειρωνεία κρύβεται στο άρθρο 24), με την προστασία του περιβάλλοντος. Γιαυτό άλλωστε βλέπουμε ότι ακόμη και οι κατά επάγγελμα αρμόδιοι, δέχονται -για παράδειγμα- να κόβετε το δάσος για να μπαίνουν στη θέση του α/γ. Το ΣτΕ ανάμεσα στην αναδάσωση των καμένων και την εγκατάσταση βΑΠΕ προκρίνει το δεύτερο (βλ. απόφ. 2499/2012).  Προτιμούμε την κατάργηση της γεωργικής γης και παραγωγής υπέρ των φωτοβολταϊκών… Και πόσες άλλες διαστροφές δεν δεχόμαστε προς χάριν της ακρίδας της “πράσινης ανάπτυξης”. Για παράδειγμα ΑΣΠΗΕ μέσα στην καρδιά του μοναδικού ελατοδάσους του Αιγαίου (βλ. εικόνα 3), ενός από τα τελευταία στο πολύπαθο νησί της Εύβοιας[8]…

Εικόνα 3. Προστατευόμενη ζώνη  Natura Κεντρικής Εύβοιας (καφέ απόχρωση). Επιτρέπονται  εκ προοιμίου τα Αιολικά Πάρκα που θα φτιαχτούν στο μέλλον (τα πράσινα πολύγωνα).

Διερωτάται κανείς πως είναι δυνατόν ένας άνθρωπος με καθαρή συνείδηση  και σκέψη να μπορεί να δεχτεί αυτό τον απόλυτο παραλογισμό.

Λοιπόν μπορείς να το δεχτείς όταν ζεις σε συνθήκες απόλυτης προπαγάνδας, όταν το νέο σύμβολο της πίστεως είναι δηλώσεις του τύπου “είμαστε υπέρ των ΑΠΕ, πιστεύουμε στις ΑΠΕ”. Όταν κάθε πολιτικός, κάθε δημοσιογράφος, κάθε κανάλι και κάθε εικονογράφηση θα κάνουν αναφορά ή θα σου παρουσιάσουν την εικόνα μιας κινούμενης α/γ σα να είναι μία μαργαρίτα  σε ένα λιβάδι.   Θυμάται κανείς τα χιλιαστικά έντυπα με τις ευτυχισμένες οικογένειες που ζούνε στον επίγειο παράδεισο. Σε όλα αυτά ας προστεθεί ότι η πράσινη ανάπτυξη είναι και ένα μεγάλο άλλοθι και παυσίπονο για τον αφυπνισμένο, δικαιωματιστή, πολιτικά ορθό καταναλωτή του σήμερα[9].

Υπό αυτές τις συνθήκες οδηγηθήκαμε σε αυτή την κατάσταση που αποσκοπεί  στο να υπνώσει, να αδρανοποιήσει  και εν τέλει να νεκρώσει την συνείδηση, την λογική και την ηθική τάξη στην ψυχή των ανθρώπων. Πρόκειται για μία χυδαία κατάσταση των ύστερων αστικών δημοκρατιών και του ακραία νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, που ούτε τους στοιχειώδεις δικούς του κανόνες δεν ακολουθεί.

Ευχές είναι δύσκολο να κάνουμε. Επειδή όμως οι άνθρωποι καλούνται να κτίζουν το μέλλον τους και την ελπίδα τους, αυτό που μπορούμε να ευχηθούμε είναι να καταργηθεί ο όρος “πράσινη” ανάπτυξη.

Σε κάθε περίπτωση οφείλουμε να εξορίσουμε από τον καθημερινό μας λόγο το παραμύθι της “πράσινης” ανάπτυξης και να πούμε ένα μεγάλο ΟΧΙ στην απάτη που έχει οικοδομηθεί. Πρέπει να παύσουμε να ανεχόμαστε την χυδαιότητα  που έχει παρεμβάλει  αυτός ο προπαγανδιστικός όρος στην ζωή, την αντίληψη και τον τόπο μας!

—

[1]Απόσπασμα από άρθρο του Λευτέρη Κουσούλη, με τον τίτλο “Η πολιτική ετυμολογία του χυδαίου”, δημοσιευμένο στην εφημερίδα ΒΗΜΑ, στις 9/6/2018.

[2]βλ. ενδεικτικά στο περιοδικό ΤΙΜΕ, 30 Οκτ. 1989, το άρθρο “A New Item On the Agenda”

[3]Για το θέμα ενδεικτικά https://www.facebook.com/nisides/posts/pfbid062rZ6Qq7mQBCQ7zxZzkBnCYQWfG3M4Lt8bkpRtHdViWSm7X414vp2gyW2vWMPirtl

[4]Μία μέση α/γ 3,3 MW απαιτεί περίπου 700 τόννους μετάλλου, άνω των 1000 τσιμέντου, σπάνιες γαίες 50-100 κιλά κα.

[5]https://www.erimitis.gr/

[6]https://www.neakriti.gr/article/kriti/1660890/ependusi-ston-paligremno-bros-gremos-kai-piso-espa/

[7]Εδώ τονίζεται η πρωτοβουλία της Εταιρείας Περιβάλλοντος Κύμης, για την δημιουργία Περιοχών Ανευ Ακτινοβολίας (ΠΑΑ), κατά το πρότυπο των ΠΑΔ, βλ. σχετ. Kati, Vassiliki & Kassara, Christina & Psaralexi, Maria & Tzortzakaki, Olga & Petridou, Maria & Papaioannou, Haritakis & Galani, Antonia. (2020). Οι Περιοχές Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) ως εργαλείο περιβαλλοντικού σχεδιασμού στην Ελλάδα.

[8]Πρόσφατα στην παρουσίαση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών για την Εύβοια, στην καρδιά των περιοχών Natura GR242001129 , εξαιρέθηκαν ουσιαστικά από την προστασία οι περιοχές μελλοντικής ανάπτυξης ΑΣΠΗΕ της Ελλάκτωρ Α.Ε.

[9]Για αυτό που αποκαλείται woke capitalism και συνδέεται πολλαπλώς με όλα αυτά, βλ. το άρθρο του  Δημ. Α. Τραυλού-Τζανετάτου, Woke καπιταλισμός, δικαιωματισμός και Αριστερά, στην εφημ. δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ,  8/10/2022. Για το ίδιο θέμα και η κριτική του Γιώργου Καραμπελιά, “Η μαζική υστερία που απειλεί τις δυτικές κοινωνίες” για το βιβλίο  του Mathieu Bock-Cote, “Η Φυλετική Επανάσταση & άλλα ιδεολογικά ζιζάνια”, στην εφημ. ΡΗΞΗ, φύλ. 180, 15/10/2022.

Η καταστροφή ενός ολόκληρου νησιού

[Δημοσίευση στον Δρόμο της Αριστεράς, 22/10/2022, αρ. φύλλου 609, σελ. 22-23, ακολουθεί σε αρχείο pdf η δημοσίευση και αμέσως μετά το πλήρες κείμενο. Στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας το άρθρο βρίσκεται στο: https://edromos.gr/i-katastrofi-enos-olokliroy-nisioy/]

page-00022

page-00023

Το 1999 με το Ν 2773 απελευθερώθηκε η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι η ηλεκτρική ενέργεια θεωρήθηκε ένα εμπόρευμα και επομένως οι κανόνες που διέπουν την παραγωγή, εμπορία και κατανάλωση του, είναι οι συνήθεις των αγορών και του ελεύθερου εμπορίου. Συνακόλουθα το μέχρι τότε ισχύον καθεστώς, όπου η υπόθεση της ηλεκτρικής ενέργειας ήταν κυρίως υπόθεση του κράτους και του δημοσίου έπαυσε να υφίσταται και να ισχύει.

Αυτό το νέο καθεστώς ίσχυσε για τη χώρα μας, αλλά και για τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Συνδυαζόμενο το προηγούμενο με την παρουσιαζόμενη ως τρομακτική απειλή της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, για την οποία υπάρχει ανάγκη εξεύρεσης λύσεων, προωθήθηκαν ευρέως οι λεγόμενες ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) και εξ αυτών την πρωτοκαθεδρία έλαβε η Αιολική Ενέργεια, δηλαδή τα αναφερόμενα ως αιολικά πάρκα (Α/Π, κανονικά ονομάζονται ΑΣΠΗΕ, δηλαδή αιολικοί σταθμοί παραγωγής ηλεκτρ. Ενέργειας).

Η ανάπτυξη της Αιολικής Ενέργειας στην Ελλάδα προωθήθηκε εκπληκτικά από την δημιουργία ενός τοπικού/ελλαδικού λόμπι της ΕΛΕΤΑΕΝ (το ότι είναι λόμπι το αναφέρανε οι ίδιοι στον ιστότοπό τους¹). Τα στοιχεία για το αιολικό δυναμικό δόθηκαν κυρίως από το ΚΑΠΕ (Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας).

Υπό όλους τους ανωτέρους όρους, την 20ετία 2000 έως σήμερα, διάφοροι τόποι της Ελλάδας και κυρίως η Νότιος Εύβοια, για την ακρίβεια το 1/3 του νησιού, νοτίως του άξονα της Κύμης-Αλιβερίου, βίωσαν τη μεγαλύτερη ανάπτυξη Α/Π όχι μόνο της Ελλάδας αλλά πιθανότατα και πανευρωπαϊκά.

Όλες οι άλλες δραστηριότητες πέρασαν σε δεύτερη μοίρα, εγκαταλείφθηκαν, οπισθοχώρησαν και πλέον σήμερα με εγκατεστημένες και λειτουργούσες άνω των 640 ανεμογεννητριών (Α/Γ), 200 στο στάδιο της κατασκευής και σχεδιαζόμενες άνω των 1000², αφενός φθάσαμε στο σημείο να έχουμε πανελλαδικώς το 20% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από Α/Π από την Νότ. Εύβοια και αφετέρου να έχει μετατραπεί το τμήμα αυτό του νησιού σε ένα βαρέως πάσχοντα τόπο: Το φυσικό της περιβάλλον έχει σχεδόν εξαφανισθεί, οι αρχαιότητες σε πολλές περιπτώσεις έχουν καταστραφεί, ο κοινωνικός ιστός έχει διαρραγεί. Η τοπική οικονομία είναι σε μόνιμη πτωτική πορεία. Το μόνο που έχει υπέρμετρα αναπτυχθεί είναι η διαπλοκή, τα συμφέροντα μεγάλων επιχειρηματικών κύκλων και πολιτικών προσώπων και η χαλάρωση της συνειδήσεως προσώπων της τοπικής κοινωνίας.

Τόσο οι ντόπιοι όσο και άνθρωποι απ΄ ολόκληρη την Ελλάδα, αρκεί το βλέμμα σου να συνοδεύεται από λογική και συνείδηση, έχουμε ήδη κάνει μνημόσυνα για την Νότια Εύβοια…

-.-

Τον Αύγουστο του 2021, μόνο 13 μήνες πριν, σε μία φωτιά που διήρκησε περισσότερο από 10 ημέρες, μία φωτιά πλήρως αντιμετωπίσιμη, που όμως έμεινε να καίει μόνη της τουλάχιστον για τις 4-5 πρώτες μέρες, 550.000 στρέμματα δάσους και αγροτικής γης, εξαφανίστηκαν από το πρόσωπο της γης. Μαζί οι κόποι μιας ζωής για πολλούς ανθρώπους, ένας ολόκληρος πολιτισμός, η ιστορία και οι δομές της κοινωνίας των χωριών και τοπικών κοινοτήτων.

Ένα χρόνο μετά οι άστεγοι παραμένουν άστεγοι, οι αποζημιώσεις των αγροτών δίνονται με το σταγονόμετρο (όταν και εάν δίνονται), χορηγίες κάθε είδους έχουν υποκαταστήσει την κρατική και δημόσια μέριμνα. Μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι, όπως ΙΚΕΑ, ELPEN, Interamerican, διαΝΕΟσις, ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ κ.α. παρουσιάζονται ως σωτήρες³ και την όλη διαχείριση έχει αναλάβει ο Στ. Μπένος, πρόσωπο ιδιαιτέρως αμφιβόλου ιστορίας, πλην όμως υπερβολικά καλών σχέσεων με το οικονομικό κατεστημένο και την παρούσα κυβέρνηση.

Έχει παρουσιασθεί σε ημερίδες, ιστότοπους και πανάκριβες εκδηλώσεις, ένα πλάνο 10 σημείων για την ανασυγκρότηση της Β. Εύβοιας. Πράγμα περίεργο όμως: Το πλάνο αυτό ήταν ήδη έτοιμο πριν σβήσει η φωτιά του περσινού Αυγούστου. Στις 14/08/21, το ΔΙΑΖΩΜΑ (σωματείο του Μπένου) έλαβε με e-mail ακριβώς αυτό το πλάνο⁴, με κάθε λεπτομέρεια. Ερώτημα και απορία: Μα πότε το είχαν ετοιμάσει; Πριν την φωτιά ή όσο ακόμη έκαιγε η φωτιά; Δείτε το στην εικόνα 1 και από κάτω ακριβώς ο τίτλος που φέρει ακόμη το αρχείο (την 28/9/2022).

Εικόνα 1 https://diazoma.gr/site-assets/CIRCLES_MAXIMOU_KATHETES_final.jpg

Το Βόρειο κομμάτι του νησιού μας έχει ήδη περάσει στη μνήμη μας, τόσο για τους ντόπιους, όσο και για τους επισκέπτες, σε τελική ανάλυση για όλους όσους είχαν αγαπήσει αυτά τα θαυμαστά σε ομορφιά μέρη.

-.-

Τι μένει πλέον σε αυτό το ταλαιπωρημένο νησί; Μένει το κέντρο του, η Κεντρική Εύβοια, από Δίρφυ-Στενή μέχρι Κοτύλαια–Κύμη και Σέτα–Ερέτρια. Ένας τόπος, με το μοναδικό δάσος ελάτων σε ολόκληρο το Αιγαίο, ένας τόπος με πανευρωπαϊκή περιοχή για τα πουλιά (Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά GR111), μια από τις σημαντικότερες περιοχές Natura της Ελλάδας (Ζώνη Ειδικής Προστασίας GR2420011 «Όρη κεντρικής Εύβοιας, παράκτια ζώνη και νησίδες»), το μεγαλύτερο σύμπλεγμα σπηλαίων-καρστ⁵ στη χώρα, και ο υδροδότης του μεγαλύτερου μέρους του νησιού. Εδώ πλέον έχουν βρει καταφύγιο τα ζώα και τα πτηνά που στο Νότο τα κυνήγησαν οι Α/Γ και στον Βορρά η φωτιά. Εδώ υπάρχει η ζωντανή μήτρα που εντός της κρατάει τα 1400 είδη φυτών (πολλών ενδημικών)⁶ που θα δώσουν κάποτε πάλι ζωή στον Βορρά και στον Νότο.

Τον τόπο αυτό ήδη πριν την καταστροφή του περσινού Αυγούστου χιλιάδες πολίτες και 130 Συλλογικοί φορείς είχαν ζητήσει να γίνει εθνικό πάρκο. Και τώρα που η ανάγκη προστασίας αυτού του τόπου έχει αναχθεί σε ζήτημα ζωής και θανάτου για ολόκληρο το οικοσύστημα του νησιού, αλλά και για τον πολιτισμό και την κοινωνία του, τώρα λοιπόν που όλοι θα πιστεύουν ότι οι τοπικοί παράγοντες και κυρίως το ίδιο το ελληνικό κράτος και τα αρμόδια υπουργεία ή υπηρεσίες (πχ Δασικές διευθύνσεις και Δασαρχεία) θα τον προστατεύουν απόλυτα και καθολικά, τώρα λοιπόν, προχώρησαν στην αδειοδότηση του μεγαλύτερου συμπλέγματος ΑΣΠΗΕ στην χώρα, συμφερόντων ΕΛΛΑΚΤΩΡ-ΕΡΡR-Βαρδινογιάννη.

Όλα τα προηγούμενα γίνονται κόντρα στις περισσότερες από 25 Ενδικοφανείς Προσφυγές εναντίον του έργου, άνω των 10 Αιτήσεων Ακυρώσεως ενώπιον των Διοικητικών Δικαστηρίων (ΣτΕ κα) και κυρίως: περιφρονώντας και ρίχνοντας στον κάλαθο των αχρήστων την Διαδικασία των Δημόσιων Διαβουλεύσεων, όπου για πρώτη φορά στην Ελλάδα υποβλήθηκαν περισσότερα των 2000 αρνητικών σχολίων, Δ11 και τεκμηριωμένων επιστημονικά απόψεων. Δείτε στην εικόνα 2 μία αφίσα που κυκλοφόρησε στο νησί και με την δύναμη της εικόνας παρουσιάζει όλη αυτή την υπόθεση.

Εικόνα 2. Αφίσα για την πρόσφατη Δημόσια Διαβούλευση

Υπό το πρόσχημα της ανάγκης των ΑΠΕ, των ψευδών ισχυρισμών περί φθηνής ενέργειας, άλλων επιστημονικοφανών προτάσεων και μίας λάγνας πράσινης αναπτυξιακής προπαγάνδας, μας έχουν καταδικάσει σε περιβαλλοντικό θάνατο. Μπροστά στην τελική και ολοκληρωτική καταστροφή του τελευταίου τμήματος του νησιού μας, αισθανόμαστε κατάθλιψη και σαν να πάσχουμε από βαριά αρρώστια…

Μπροστά μας ανοίγεται το δίλημμα της ολικής καταστροφής της Εύβοιας ή το θαύμα μιας επαναστατικής εξανάστασης πολιτών, που θα μας δώσει πίσω τον τόπο μας και την ζωή μας.

Σημειώσεις – Παραπομπές – Πηγές:

1Δείτε το https://eteriaperivallontoskimis.blogspot.com/2020/10/blog-post.html (προσβάσιμο την 26/9/2022)

2Δείτε τα στοιχεία για τον Δήμο Καρύστου και μόνο στο https://eteriaperivallontoskimis.blogspot.com/2022/09/62022.html (προσβάσιμο την 26/9/2022)

3βλ. https://diazoma.gr/cultural-routes/northern-evia/

4Αναλύεται το ζήτημα στο 2ο μέρος του ντοκιμαντέρ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ, των Ν. Ψαρρού και Ι. Λαζάρου, που φέρει τον υπότιτλο Πάρτυ Συνεργείων και μετά από προβολές σε πολλά μέρη της Ελλάδας πολύ σύντομα θα είναι ελεύθερο στο διαδίκτυο.

5Για το θέμα βλ. τα Θ. Θεοδοσιάδης, Κοτύλαια-Ξηροβούνι-Σκοτεινή. Ένας μοναδικός Γεώτοπος στην Κεντρική Εύβοια. Γεωπάρκο ή Αιολικό Πάρκο; και Δελτίου Τύπου του ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο. για το α/π στα Κοτύλαια 13/5/2020

6Τρίγκας Παναγιώτης, Συμβολή στη μελέτη του ενδημισμού της χλωρίδας της νήσου Ευβοίας, διδακτορική διατριβή, Πάτρα 2003.

το άρθρο σε αρχείο pdf

Η συμμετοχή μου στην Δημόσια Διαβούλευση για την εγκατάσταση 299,6 MW ΑΣΠΗΕ στην Σκύρο

[Για το θέμα βλ. στο Δημόσια Διαβούλευση για την εγκατάσταση 299,6 MW ΑΣΠΗΕ στην Σκύρο. Το σχόλιο μου στην Δημ. Διαβούλευση είναι το ακόλουθο]

Όταν τον Οκτώβριο του 2020¹ είχα την τιμή να μιλήσω², μετά από πρόσκληση των φίλων Σκυριανών, στο Αμφιθέατρο «Μιλτιάδης Έβερτ» (Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων), στην πολύ όμορφη εκδήλωση με τίτλο ΣΚΥΡΟΣ: ΠΑΡΕΛΘΟΝ-ΠΑΡΟΝ-ΜΕΛΛΟΝ, έδειξα στην αρχή της παρουσίασής μου κάποια υπόσκαφα εκκλησάκια από αυτά τα τόσο χαρακτηριστικά του σκυριανού τοπίου και πολιτισμού.

Κάποια από αυτά είναι από αιώνες ριζωμένα στα σπλάχνα του ίδιου βουνού, του Κόχυλα, που τώρα κόντρα σε κάθε πολιτισμική αξία, κόντρα σε καθεστώτα νομικής προστασίας πανευρωπαϊκής εμβέλειας (Natura 2000, GR2420006), κόντρα στην γειτνίαση με Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (ΤΙΦΚ AT2011032 και κυρίως AT5011062, AT5011061), κόντρα στις σημαντικές για τα πουλιά περιοχές (GR 114 και GR 115), κόντρα στις περιοχές Corine (Ανατολική πλευρά Όρους Κόχυλας, A00040063), κόντρα λοιπόν σε όλα αυτά προγραμματίζεται για ακραία βιομηχανοποίηση, για ακραία εκμετάλλευση στο όνομα μιας δήθεν ανάπτυξης και μιας αμφιβόλου σωτηρίας του πλανήτη από έναν θεωρητικό κίνδυνο.

Και όλη αυτή η παραφροσύνη του ψεύδους, η ασεβής προς την τοπική κοινωνία και προς το Αιγαίο που περικλείνει στο κέντρο του το νησί της Σκύρου, γίνεται επιπλέον κατά παράβασιν του ελληνικού Συντάγματος και του α. 24 που προβλέπει το καθολικό, απόλυτο και ατομικό δικαίωμα στο περιβάλλον και προβλέπει ότι: “Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός” και απαιτεί από το κράτος να λειτουργεί σύμφωνα με την αρχή της αειφορίας (όπως ισχύει, Θ’ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, που δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 187/Α’/28.11.2019). Τέλος ας μην ξεχνούμε την αξία του τοπίου, προστατευόμενη και αυτή από το ν. 3827/25.02.2010 «Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου», δηλαδή ας μην ξεχνούμε ότι αυτό που ο χρόνος, η φύση και τα ανθρώπινα χέρια έχουν κτίσει μέσα στους αιώνες, αποτελεί αγαθό, πανανθρώπινης αξίας, αντικείμενο των στοχασμών ποιητών και καλλιτεχνών (και ειρωνικά για την χώρα μας εκμεταλλεύσιμο πλουτοπαραγωγικό πόρο για την λεγόμενη βιομηχανία του τουρισμού).

Η Ελλάδα, το Αιγαίο, το Αρχιπέλαγος, η Σκύρος είναι οι ρίζες μας και οι ορίζοντές μας. Είναι η Πατρίδα μας.

Αντιγράφω από αγαπημένο φίλο, τον Μ.Χ. (και οι δύο μας προερχόμαστε από δύο άλλα πολύπαθα από την Αιολική λαίλαπα νησιά της Ελλάδας, από την Κρήτη και την Εύβοια):

“Αλλάζει άραγε η έννοια της λέξης «Πατρίδα» ανάλογα με το χρόνο που τη σκεφτόμαστε η μένει αναλλοίωτη διαχρονικά; Πατρίδα για μένα είναι: Ο Ψηλορείτης, το Όρος Κόχυλας, οι οροσειρές της Ελλάδας, τα πρώτα ακούσματα από τα δημοτικά μας τραγούδια, τα πρώτα βήματα που έκανα στο πεντοζάλη, στο χανιώτικο συρτό, ακόμα ηχούν στα αυτιά μου τα μοιρολόγια των γυναικών, οι χαρές, οι λύπες, τα ριζίτικα τραγούδια. Τα πανηγύρια του Αγίου Αρτεμίου,και της Παναγίας Ολυμπιανής μέσα στην αρμονία της φύσης… Ας φυλάξουμε όλοι μαζί την Ανεμόεσσα Σκύρο μας και εμείς που την αγαπήσαμε… Ας πούμε ΟΧΙ στους τεχνοκράτες που σκοπό έχουν τη βιομηχανοποίηση και το κέρδος και όχι τις ηθικές αξίες της ζωής, σε περιοχές που πρέπει να κρατήσουμε παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Ας θυμηθούμε τους ποιητές, τους λαογράφους, τους ζωγράφους, τους φιλέλληνες περιπατητές που αγάπησαν την Ελλάδα με τις ομορφιές της και έγραψαν για αυτή… Ας αφήσουμε τη φύση να ζήσει όπως εκείνη θέλει… Γιατί Πατρίδα είναι η χώρα μας, ο τόπος μας, η καταγωγή μας, οι αξίες μας, η ιστορία μας, και για μένα ότι θεωρώ σημαντικό η θέση μου στο κόσμο…

Ας αφήσουμε το βουνό του Κόχυλα να ζει αρμονικά και μη φυτεύεται στα σπλάχνα του τα σιδερένια τερατουργήματα…”

Πολλά ακόμη μπορεί να ειπωθούν, πολλά τεχνικά, οικονομικά, ενεργειακά ή νομικά για αυτή την υπόθεση, αυτό τον πόλεμο της βιομηχανίας των ΑΠΕ κατά της ελληνικής χώρας. Οι έχοντες πολύχρονη και πολυεπίπεδη ενασχόληση με το θέμα, είτε κινηματικά, είτε επαγγελματικά γνωρίζουμε.

Αλλά προτιμώ να κλείσω θυμίζοντας ένα πολύ μικρό τμήμα της ομιλίας μου στην αναφερόμενη στην αρχή εκδήλωση: “Ο Τσαρούχης έλεγε στην δεκαετία του 60: “«Τα γκρεμίσματα από τον πόλεμο και μετά ήτανε τόσο συχνά, που δεν πρόφταινε όχι να τα σχεδιάσεις πριν εξαφανιστούν, αλλά ούτε καν να τα φωτογραφίσεις. Ήταν σαν τους πολλούς νεκρούς από μια επιδημία. Τα ’ριξαν όλα στον κοινό λάκκο».

Τηρουμένων των αναλογιών στις μέρες μας αυτό συμβαίνει με τους ιερούς τόπους του ελληνικού φυσικού περιβάλλοντος: τις κορυφές των βουνών, τα νησιά, τις θάλασσες μας”.

Καλώ ως νησιώτης, ως πολίτης και ως άνθρωπος κάθε σκεπτόμενο και με τίμια συνείδηση Έλληνα να πει ΟΧΙ στην καταστροφή της Σκύρου αλλά και κάθε άλλου τόπου της χώρας μας και να πει ΟΧΙ στη περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

ΔΔΣ

1Η εκδήλωση με το σύνολο των παρουσιάσεων και ομιλιών, σε κείμενα και video υπάρχει στο (εν συντομία) https://eteriaperivallontoskimis.blogspot.com/2020/12/3102020.html και εκτενέστερα στο https://eteriaperivallontoskimis.blogspot.com/2020/12/blog-post_6.html

2Μεγάλο μέρος της ομιλίας στο https://eteriaperivallontoskimis.blogspot.com/2021/01/19-2020-httpswww.html

Τι υπερασπιζόμαστε

Τι υπερασπιζόμαστε

του Δημητρίου Δούκα Σουφλέρη* ** ***

Θεέ μου Πρωτομάστορα μ’ έχτισες μέσα στα βουνά

Θεέ μου Πρωτομάστορα μ’ έκλεισες μες στη θάλασσα!

(Οδυσσέα Ελύτη, Αξιον Εστί, 1959)

Φραγκάκι Άνδρου, 2η εβδομάδα του lockdown λόγω πανδημίας

[Προοίμιο: ίσως θα ήταν καλύτερο αυτό το κείμενο να διαβαζόταν μετά από μία ακρόαση του “Άξιον Εστί” με την μαγική μουσική του Μ. Θεοδωράκη και την θεϊκή φωνή του Γρ. Μπιθικώτση. Δυστυχώς αυτό δε μπορεί να γίνει μέσα από έντυπες σελίδες. Όμως όλοι γνωρίζουμε, όλοι έχουμε ακούσει, συγκινηθεί και σιγοτραγουδήσει τα τραγούδια και τους στίχους του βραβευμένου με Νόμπελ ποιητή μας. Τούτο είναι κάτι που μας ενώνει. Ας προσπαθήσουμε όμως μέσα από τα επόμενα λόγια να δούμε τι ενώνει όλους εμάς που αντιμαχόμενοι την συνεχιζόμενη και ογκούμενη επέλαση της αιολικής ενέργειας κάτι υπερασπιζόμαστε και κάτι μας ενώνει στις τόσες διαφορετικές θέσεις, απόψεις και τρόπους μας]

Είκοσι χρόνια τώρα συμβαίνει κάτι που αλλάζει την μορφή της Ελλάδας. Στην αρχή σε περιορισμένο μέγεθος και έκταση. Με την πάροδο των χρόνων όμως η επίδραση του αυξήθηκε, πλάτυνε και πλέον βρίσκεται στα πρόθυρα μιας γιγάντωσης που θα είναι αδύνατο να αντιμετωπισθεί και ακόμη χειρότερα θα είναι αδύνατο να διορθωθεί ή να αναστραφεί στο μέλλον.

Τι είναι αυτό το κάτι; Είναι η ανάπτυξη των λεγόμενων ΑΠΕ και κυρίως μέχρι τώρα, για το μεγαλύτερο μέρος της χώρας μας, των λεγόμενων Αιολικών Πάρκων. Όχι ότι τα φωτοβολταϊκά δεν έχουν και αυτά αρκετά μεγάλη και αύξουσα διάδοση. Όμως η αλήθεια είναι ότι ακόμη η μεγάλη επίδραση έχει προκληθεί από την ανάπτυξη της Αιολικής Ενέργειας και την προοπτική περαιτέρω τερατώδους μεγέθυνσής της.

Γιατί τερατώδους μεγέθυνσης; Μα είναι απλό. Οι σχεδιασμοί που υπάρχουν, από τους μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους που δραστηριοποιούνται στο χώρο, καταλαμβάνουν κάθε βουνό, κάθε κορυφή, κάθε οροσειρά της χώρας. Και επίσης κάθε νησί (κυρίως του Αιγαίου, αλλά και του Ιονίου), κάθε ακατοίκητη νησίδα και πλέον ακόμη και τις ανοιχτές πελαγιαίες εκτάσεις. Πέριξ των προειρημένων μεγάλων ομίλων υπάρχει και μία πληθώρα σχετικά μικρών επιχειρηματιών που είτε επιθυμούν να κερδίσουν κάτι από τα διαφαινόμενα υπερκέρδη και ευκαιρίες ή απλά λειτουργούν ως προπέτασμα και εργαλεία των μεγάλων επιχειρήσεων.

Κόντρα σε αυτή την κατάσταση, που πλέον έχει κάνει παρελθόν τα γεωγραφικά και οικοσυστημικά χαρακτηριστικά αρκετών περιοχών της Ελλάδας, στο όνομα της λεγόμενης πράσινης ανάπτυξης, κόντρα λοιπόν σε αυτό, παρουσιάζονται σε όλη τη χώρα κάποιοι άνθρωποι, πολίτες, επιστήμονες, ενίοτε μικρά νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και κυριότερο όλων, κάποιοι απλοί άνθρωποι που λένε όχι σε αυτό που συμβαίνει, ζητούν, παρακαλούν, αγωνίζονται, μάχονται για να σταματήσει μέχρι εδώ.

Τα επιχειρήματα είναι πολλά: ενεργειακά, όπως το γεγονός ότι οι ΑΠΕ δεν έχουν σταθερή παραγωγή γιατί εξαρτώνται από αστάθμητους παράγοντες όπως ο άνεμος (ή αναλόγως για τα φ/β η ηλιοφάνεια), οικονομικά όπως τα ζητήματα κόστους και εξαγωγής κεφαλαίων αφού το σύνολο του ακριβού μηχανολογικού εξοπλισμού προέρχεται από εκπληκτικά ολιγάριθμες αλλοδαπές πολυεθνικές εταιρείες ή νομικά όπως το γεγονός ότι σχεδόν στην πλειοψηφία των δημιουργούμενων ενεργειακών έργων ΑΠΕ με την κατασκευή τους προσβάλλονται προστατευόμενες περιοχές όπως τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους ή αρχαιολογικής σημασίας πχ Μάνη ή Δελφοί ή περιοχές του πανευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000. Ας επισημανθεί ότι στη νομική επιχειρηματολογία τίθενται και ζητήματα κακής ή παράτυπης και παράνομης λειτουργίας της διοίκησης και προσχηματικής λειτουργίας των αρμόδιων φορέων (πχ δασαρχεία ή αυτοδιοικητικά όργανα). Ή ακόμη υποκριτικής χρήσης των προβλεπόμενων επιστημονικών εργαλείων πχ ΜΠΕ (που συνήθως είναι πανομοιότυπες ασχέτως περιοχής και βιοτικών χαρακτηριστικών τους).

Στον αντίλογο τίθεται και ένα ευρύ ζήτημα δημοκρατίας. Αφού τα έργα αυτά παρακάμπτουν πλήρως το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των τοπικών κοινωνιών, παρακάμπτουν την δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού του οικονομικού τους μέλλοντος και τους στερούν το να επιλέξουν μόνοι τους την πορεία του τόπου τους.

Μοιάζει δε όλοι να ξεχνούν ότι οι πολλά υποσχόμενες τεχνολογίες, πολλές φορές στην ιστορία των τελευταίων δύο αιώνων, παρουσιάσθηκαν ως το ευοίωνο μέλλον αλλά αργότερα έγιναν ο εφιάλτης από τον οποίο θέλαμε να ξεφύγουμε: Τα ορυκτά καύσιμα μας απήλλαξαν από την εργώδη προσπάθεια, τα αυτοκίνητα από την βρωμιά των δρόμων στις πόλεις μας, το τσιμέντο θεωρήθηκε το υλικό του μέλλοντος της αρχιτεκτονικής. Και τώρα “πνιγόμαστε από αέρια του θερμοκηπίου”, δηλητηριώδεις ρύπους και απάνθρωπες πόλεις. Γιατί η πράσινη ανάπτυξη να είναι η εξαίρεση από αυτή την πραγματικότητα¹;

Όλα μα όλα τα προηγούμενα όμως παρακάμπτονται από τους αρμόδιους φορείς, την κεντρική κυβέρνηση και την Δικαιοσύνη. Με αξιωματικά επιχειρήματα περί αδήριτης ανάγκης αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, απολιγνιτοποίησης και οικονομικής ανάπτυξης φθάνουν στο σημείο να αδειοδοτούν σε ότι πιο εμβληματικό και όμορφο έχει τούτος ο τόπος: Τα Άγραφα και τους Δελφούς, τις βραχονησίδες του Αιγαίου και τα δάση της Ροδόπης, τη Μάνη και τα δρακόσπιτα της Όχης, το Ιόνιο, την Κρήτη, την Αστυπαλιά, το Θρακικό πέλαγος, τον κόλπο του μπαλκονιού του Αιγαίου, της Κύμης, εν τέλει παντού σε κάθε εσχατιά του τόπου. Όλα μα όλα θυσιάζονται στο βωμό αυτής της βιομηχανικής υπερανάπτυξης.

Όλα τα επιχειρήματα των αντιδρώντων απορρίπτονται θεωρούμενα ανεδαφικά, αστειότητες, αντιεπιστημονικά ενίοτε απλές ανοησίες ή ακόμη και προσκείμενα σε φασίζοντες πολιτικούς κλπ. Και σε τελική ανάλυση υποστηρίζουν ότι όλες οι αντιδράσεις συνοψίζονται σε δύο θέσεις: αφενός ότι απλά δεν τα θέλουν στο τόπο τους (κάνουν μονίμως αναφορά στο σύνδρομο NIMBY) και αφετέρου λένε το μόνο που μένει είναι το αισθητικό ζήτημα. Δηλαδή πολύ απλά, ότι οι ανεμογεννήτριες δεν αρέσουν και γιαυτό γίνεται όλη αυτή η κατά τ’ άλλα άνευ αξίας αντίδραση. Και με κάποια συγκατάβαση αφήνουν να εννοηθεί ότι αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα.

Ε λοιπόν ναι: Οι αντιδρώντες το λέμε ξεκάθαρα. Ναι δεν μας αρέσουν οι ανεμογεννήτριες και τα αιολικά πάρκα. Δεν μας αρέσουν γιατί χαλούν την ομορφιά του τόπου μας, χαλούν αυτό που οι γεωλογικοί αιώνες, η φύση και τα χέρια των προγόνων μας δημιούργησαν ψηφίδα-ψηφίδα στον μοναδικό αυτό τόπο. Ζήσαμε και άλλες καταστροφές και αλλοιώσεις: αστυφιλία, αποδάσωση,, παντελή έλλειψη χωροταξίας, μείωση των βιοτόπων και των περιοχών με φύση απρόσβλητη από τον άνθρωπο. Δεν μπορούμε να δεχτούμε και αυτή την καταστροφή, την μετατροπή των κορυφών βουνών και νησιών σε βιομηχανικές εκτάσεις.

Αν μας λέγατε ότι στα μέρη αυτά θέλετε να φτιάξετε μουσεία, σχολεία ή νοσοκομεία το ίδιο θα σας λέγαμε. Όχι, οι τόποι αυτοί πρέπει να μείνουν ως έχουν. Είναι πολύ μεγάλη η παρέμβαση και αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος στην χώρα μας και στην Ευρώπη γενικότερα, που δεν χωρά πλέον άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες με μεγάλη επίδραση στα σχετικώς παρθένα ή εκτός μεγάλης οικονομικής δραστηριότητας φυσικά ή οικιστικά τοπία. Η προστασία και διατήρηση περιοχών της Γης εκτός ανθρώπινης δραστηριότητας ή τέλος πάντων με μειωμένη την ανθρώπινη δραστηριότητα είναι conditio sine qua non για ένα βιώσιμο και αειφορικό μέλλον. Και μέσα στις τρέχουσες συνθήκες της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης απαραίτητο μέτρο πρόνοιας για λιγότερες πανδημίες στο μέλλον που κατά βάσιν προκαλούνται από την υπερβολική εισδοχή των ανθρώπινων δράσεων στα φυσικά περιβάλλοντα.

Η Ελλάδα, χώρα ορεινή και αρχιπελαγική, είναι πολλαπλώς ιδιαίτερη οικοσυστημικά και πολιτιστικά. Αυτό έρχεται μέσα από τα βάθη του χρόνου και είναι έγκλημα να το αλλάξουμε ανεπίστρεπτα μέσα σε 2-3 δεκαετίες. Ο κόσμος δεν φτιάχτηκε μόνο για εκμετάλλευση και ο μετανεωτερικός άνθρωπος και οι κρατούσες παγκοσμιοποιημένες πολιτιστικές αντιλήψεις δεν μπορούμε να αφήσουμε να καταστρέψουν την ιδιοπροσωπία του τόπου μας, την ταυτότητα του είναι μας. ΟΙ ξερολιθιές που διατρέχουν τις πλαγιές των νησιών μας, οι αναβαθμίδες του εγκαταλελειμμένου αγροτικού τοπίου, οι καθαρές γραμμές του υψιπετών ορέων και του ορίζοντα των θαλασσών μας θέλουμε και πρέπει να μείνουν έτσι.

Γιατί τον κόσμο δεν θα τον σώσει η ανάπτυξη, η τεχνολογία ή πολύ περισσότερο οι ΑΠΕ. Τον κόσμο θα τον σώσει η ομορφιά (Φ. Ντοστογιέφσκι, Ο Ηλίθιος). Και αυτή είναι η βαθιά κοινή πίστη όλων εμάς που υπερασπιζόμαστε τα βουνά, τα νησιά και τις θάλασσες της Ελλάδας.

*Δικηγόρος

Imperial College Clean Power Professional Certificate

Επιμ/θείς στο ΕΚΠΑ στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Περιβάλλον

**δημοσιευμένο στις ΣΕΛΙΔΕΣ πολιτισμού, στην Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 6/12/2020

***σε αρχείο pdf και

σε αρχείο pdf όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδαΛήψη

και η δημοσίευση της εφημερίδας https://www.dimokratianews.gr/apopseis/ti-yperaspizomaste/

1Οφείλω να επισημάνω ότι αυτές καθ΄ εαυτές οι διάφορες τεχνολογίες μπορεί να μην είναι από μόνες τους κακές ή εντελώς προβληματικές. Αυτό που τις μετατρέπει σε κάτι τέτοιο είναι η άπληστη και αντικοινωνική χρήση που κάνουμε.

Η Αντιπαροχή των Βουνών (στο LegalNews24.gr)

Δευτέρα, Οκτωβρίου 19, 2020, δημοσίευση στο http://www.legalnews24.gr/2020/10/blog-post_23.html

του Δημητρίου Σουφλέρη, δικηγόρου

[δημοσιευμένο στις ΣΕΛΙΔΕΣ πολιτισμού, στην Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 20/9/2020]

Πριν κάποιες δεκαετίες ξεκίνησε η διαμόρφωση των σύγχρονων ελληνικών πόλεων. Δύο ήταν τα εργαλεία με την μεγαλύτερη βαρύτητα. Τεχνικά και οικοδομικά η Πολυκατοικία – απότοκος του μοντέρνου κινήματος του bauhaus. Νομικά και οικονομικά η Αντιπαροχή – απότοκος ενός πλέγματος νόμων και ενός ευφυούς νομοθετήματος του 1929.

Αποτέλεσμα αυτών των δύο εργαλείων. Η απόλυτη καταστροφή και υποβάθμισή των ελληνικών πόλεων. Πνιγμένες στο τσιμέντο, την μικροϊδιοκτησία, τους στενούς και ανήλιαγους δρόμους τους, με το λιγότερο κατά κεφαλήν πράσινο από όλες τις πόλεις της Ευρώπης (τουλάχιστον της λεγόμενης Δυτικής), αλλοτριωμένες και δυσλειτουργικές για πάντα και οπωσδήποτε για τα πλαίσια της ζωής της δικής μας, των παιδιών μας και των εγγονιών μας.

Και όμως αυτή η αποδεκτή από όλους αλήθεια και πραγματικότητα δεν μας έκανε ούτε σοφότερους ούτε έστω λίγο πιο συνετούς και μαζεμένους.

Μετά το 1970 η χώρα άρχισε να ζει το μαζικό τουρισμό και να γίνεται λόγος για βιομηχανία του τουρισμού. Το τσιμέντο έπαιξε και εδώ πρωτεύοντα ρόλο. Σπίτια και σπιτάκια, ξενοδοχεία μικρά και μεγάλο, rooms to let απλώθηκαν σαν τον αφρό της θάλασσας στις ακτές και τις παραλίες, γύρω από τους οικισμούς και τα χωριά, σε κάθε νησί και παραθαλάσσιο μέρος της χώρας. Δείτε φωτογραφίες από την δεκαετία του 60 και επιστρέψτε μετά σε φωτογραφίες του 2000 ή του σήμερα και θα καταλάβετε. Αυτό που θαύμασαν οι εραστές της αιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής (πχ Le Corbusier) έχει χαθεί ή αλλάξει τόσο πολύ που διερωτάται κανείς που βαδίζουμε στα πλαίσια αυτής της τραγικής βιομηχανίας που έχει μετατρέψει τον άνθρωπο σε αντικείμενό της.

Και πάλι όμως δεν γίναμε σοφότεροι, συνετότεροι ή εγκρατέστεροι.

Την τελευταία 20ετία αλώνουμε πλέον το τελευταίο οχυρό της Φύσης και την κορωνίδα των ελληνικών τοπίων. Αλλάζουμε εσαεί αυτό που μαζί με την θάλασσα αποτελεί το δεύτερο στοιχείο της χωρικής και εθνογραφικής ιδιοπροσωπίας μας: Ήρθε η ώρα των βουνών μας. Ήρθε η ώρα του τσιμέντου και της ανάπτυξης για τα βουνά μας.

Στο όνομα της καινούργιας ανάγκης, που λέγεται αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη λόγω της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής καθώς και της άποψης ότι η καλύτερη και αναγκαία συνθήκη είναι η ανάπτυξη των ΑΠΕ και για την περίπτωση της χώρας μας πρώτα και κύρια της Αιολικής Ενέργειας, στο όνομα λοιπόν αυτών των αδιαπραγμάτευτων απόψεων έχει αρχίσει να τσιμεντώνεται κάθε κορυφή βουνού και νησιού για να εγκατασταθούν εκεί οι λεγόμενοι ΑΣΠΗΕ. Δηλαδή Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας ή κοινώς αιολικά πάρκα (α/π).

Το νομοθετικό πλαίσιο της χώρας, ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις, έχει μέσα στην προηγούμενη 20ετία επανειλημμένως τροποποιηθεί έτσι ώστε να διευκολύνει την ανάπτυξη της συγκεκριμένης δραστηριότητας. Η Διοίκηση στηρίζει παντοιοτρόπως και ενισχύει εμπράκτως την υπόθεση αυτή. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την περίοδο του lockdown της προηγουμένης ανοίξεως, ενώ τα περισσότερα έργα, δραστηριότητες κλπ είτε δεν λειτουργούσαν είτε υπολειτουργούσαν, όμως η ανάπτυξη των σχετικών έργων γινόταν με πυρετώδεις ρυθμούς. Έτσι ο ρυθμός κατασκευής ανεμογεννητριών (α/γ) στην Εύβοια έφθασε κατά μέσο όρο στην μία α/γ ανά 2 ημέρες. Ναι καλά διαβάζετε. Και για να υπάρχει μία τάξη μεγέθους, το μέσο συνολικό κόστος μιας συνήθους α/γ (σήμερα περίπου στα 3,3 MW) είναι περίπου 4,2 εκατ. Ευρώ.

Πέρα όμως των προαναφερομένων, τα δικαστήρια, με προεξάρχον το ανώτερο και αρμόδιο ως προς το διοικητικό μέρος των υποθέσεων αυτών (το ΣτΕ) θεωρούν παγίως τις δραστηριότητες αυτές ωφέλιμες για την εθνική οικονομία, το περιβάλλον και την σωτηρία του πλανήτη.

Πού και πως όμως κατασκευάζονται αυτά τα α/π;

Η απάντηση είναι απλή. Κατασκευάζονται στις κορυφές των βουνών, εντός δασικών εκτάσεων ή θαμνοτόπων, επάνω σε νησιά, δίπλα σε χωριά, εντός περιοχών Natura ή τοπίων ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, πάνω σε ιδιοκτησίες, σε στάνες, ακόμη και σε αρχαιολογικούς τόπους, σε βιότοπους ή τόπους σημαντικούς για τα πουλιά. Κατασκευάζονται στην Καρδιανή και τα Υστέρνια της Τήνου, στα Άγραφα και το Βέρμιο, στην Άνδρο και δίπλα στα Δρακόσπιτα της Όχης, στην Μάνη και τις βραχονησίδες του Αιγαίου.

Δηλαδή κατασκευάζονται στους τόπους που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε διαμάντια στο στέμμα της Φύσης, των τοπίων και της Ομορφιάς αυτής της χώρας.

Και πως κατασκευάζονται; Με τεράστια σκαπτικά μηχανήματα, ισοπεδώσεις στρεμμάτων (5 ανά α/γ περίπου), διάνοιξη χιλιομέτρων δρόμων, με τόνους τσιμέντου (περίπου 400 για κάθε μία από τις προαναφερόμενες α/γ), με υπέργεια δίκτυα και πυλώνες χιλιομέτρων ή σκαψίματα σε περιπτώσεις υπογειοποίησης.

Δηλαδή εν ολίγοις στο όνομα της σωτηρίας του κόσμου από μία ασαφή θεωρία και τα ακόμη ασαφέστερα όρια της (κλιματική αλλαγή), χρησιμοποιώντας ψεύδη (πχ ότι το Διοξείδιο του Άνθρακα (CO2) είναι ρύπος) αποκρύπτοντας την βασική αλήθεια ότι το μεγαλύτερο αποθετήριο του CO2 είναι τα δάση και οι ωκεανοί της γης, διαμονοποιώντας τον λιγνίτη και παραπλανώντας για τα οφέλη του εισαγόμενου και ακριβού φυσικού αερίου (που ευθύνεται κατά πολύ λόγω διαρροών στην ενίσχυση των αερίων του θερμοκηπίου) καταστρέφουμε το περιβάλλον και προφανέστατα δημιουργούμε και τεράστια οικονομικά προβλήματα. Και να ‘ταν μόνο αυτά τα μέσα της προπαγάνδας που στηρίζει αυτή την υπόθεση;

Αλήθεια γιατί αφού τα α/π είναι τόσο καλά χρειάζεται να δίνονται τα ψίχουλα των λεγόμενων ανταποδοτικών τελών στις περιοχές εγκατάστασής τους;

Γιατί χρειάζεται η αδελφή του σημερινού πρωθυπουργού να έχει φτιάξει σχήμα προώθησης και ενίσχυσης της αιολικής ενέργειας;

Γιατί η περίφημη ΕΛΕΤΑΕΝ δηλώνει λόμπι για την προώθηση της αιολικής ενέργειας;

Γιατί οι αδειοδοτήσεις και οι διαδικασίες γίνονται σχεδόν εν κρυπτώ και με πλήρη περιφρόνηση των τοπικών κοινωνιών;

Γιατί;

Μα νομίζω η απάντηση είναι προφανής. Η εργολαβική αντίληψη που 70 χρόνια τώρα λειτουργεί ως κύριος οικονομικός και κοινωνικός/πολιτιστικός πυλώνας της Ελλάδας ήρθε η ώρα να προχωρήσει στην αντιπαροχή των βουνών, των κορφών και της ελληνικής Φύσης. Χρειάζεται μία μεγάλη πλανερή ιδέα για να στηρίξεις την απάτη αυτή, να την δικαιολογήσεις στα μάτια των πολλών και ανενόχλητος να την υλοποιήσεις.

Και κάποτε, μετά από όχι και πολλά χρόνια, θα μπορούμε όλοι να κλαίμε για τις κατεστραμμένες ελληνικές πόλεις, τις κτισμένες ακτές μας και τα χαμένα δάση και τσιμεντωμένα βουνά μας!